Podcięcie wędzidełka języka – kiedy i dlaczego należy wykonać zabieg?

Czym jest wędzidełko?

Wędzidełko jest fałdem błony śluzowej, który łączy dwie struktury, redukując tym samym ich ruchomość. W jamie ustnej występuje kilka jego typów:

• wędzidełko podjęzykowe łączy dno jamy ustnej ze spodnią stroną języka,

• wędzidełko policzkowe zlokalizowane jest po wewnętrznej stronie policzka,

• wędzidełko wargi górnej łączy górną wargę z dziąsłem,

• wędzidełko wargi dolnej łączy dolną wargę z dziąsłem.

Najwięcej uwagi logopedów i stomatologów skupia wędzidełko podjęzykowe. Nie bez powodu – ma ono niebagatelne znaczenie dla prawidłowego rozwoju jamy ustnej.

W okresie embrionalnym wędzidełko podjęzykowe determinuje kierunek wzrostu języka. Nieco później stabilizuje go i zapobiega nadmiernemu ruchowi do tyłu. Wraz z dalszym rozwojem płodu wędzidełko to powinno częściowo zaniknąć i cofnąć się na tyle, aby uwolnić koniec języka. Nie zawsze tak się dzieje. Czasami proces ten nie przebiega nieprawidłowo i język częściowo (a niekiedy całkowicie) jest przytwierdzony do dna jamy ustnej.

Zaburzenie to określa się mianem ankyloglosji. Po raz pierwszy pojęcie zostało użyte w 1963 r. przez Wallace’a do opisu zaburzenia polegającego na niezdolności wysunięcia języka poza linię dolnych siekaczy.

Wady anatomiczne spotyka się także w przypadku wędzidełka górnego. Jeśli ten fałd skórny jest przerośnięty, wówczas może być przyczyną diastemy.

Skrócone wędzidełko najczęściej występuje jako niezależna wada. Czasami jednak jest powiązane z:

• syndromem Smitha-Lemliego-Opitza,

• syndromem Beckwitha-Wiedemanna,

• syndromem Simpsona-Golabi-Behmel,

• syndromem Kindlera,

• syndromem van der Woude’a,

• rozszczepem podniebienia.

Jak rozpoznać skrócone wędzidełko u dziecka?

Skrócone wędzidełko językowe stwierdzane jest u 0,02–10,7% populacji, w tym przede wszystkim u mężczyzn. Z ankyloglosją zmagają się oni 1,5–3 razy częściej niż kobiety. 

W większości przypadków znacząco skrócone wędzidełko jest diagnozowane w pierwszych miesiącach życia dziecka. Wówczas zatroskane mamy kontaktują się z doradcą laktacyjnym albo logopedą lub neurologopedą w celu rozwiązania problemu z przystawianiem malucha do piersi. Niemowlę przez ograniczoną ruchliwość języka nie jest w stanie prawidłowo zassać brodawki, aby pobrać mleko. 

Maluchy karmione butelką mogą krztusić się w czasie połykania mleka. Do tego męczą się tą czynnością. Nierzadko po wyjęciu smoczka z ust usłyszysz przyspieszony oddech. 

Przy ankyloglosji podczas płaczu końcówka języka dziecka przybiera kształt serca (pojawia się wgłębienie). Jeśli do tego zauważysz charakterystyczny pęcherz na górnej wardze (jak na skórze po oparzeniu), możesz mieć pewność, że maluch ma skrócone wędzidełko podjęzykowe. Niekiedy o ankyloglosji świadczą też zmiany w jamie ustnej w postaci białych plam. Jest to anemizacja, informująca o miejscowym niedokrwieniu.

W celu potwierdzenia przypuszczeń i otrzymania zaleceń dotyczących postępowania z tą wadą skontaktuj się ze stomatologiem, laryngologiem, logopedą albo neurologopedą, który rozpozna wadę i oceni jej stopień. 

Niestety wciąż nie ustalono jednolitych kryteriów oceny skróconego wędzidełka. Najczęściej badaniu poddawane są łącznie:

• wolna część języka (obszar od czubka języka do miejsca przyczepu wędzidełka powinien wynosić co najmniej 15–16 mm),

• długość samego wędzidełka,

• dysproporcja pomiędzy maksymalnym otwarciem jamy ustnej, gdy język spoczywa na jej dnie oraz gdy końcówka zostanie przyłożona do brodawki przysiecznej, czyli tuż za górnymi siekaczami.

Co się stanie, jeśli nie wykonasz podcięcia wędzidełka języka?

Łagodne postaci skróconego wędzidełka podjęzykowego mogą ulec samokorekcie pomiędzy 6. miesiącem a 6. rokiem życia. Najczęściej jednak konieczne jest wykonanie zabiegu podcięcia wędzidełka. Jeśli otrzymasz zalecenie wykonania frenulotomii lub frenotomii u swojego dziecka, nie odwlekaj wizyty u chirurga. Zbagatelizowanie problemu może w przyszłości doprowadzić do:

• wolnego przybierania na wadze (dziecko męczy się podczas pobierania mleka z butelki lub piersi, przez co nie najada się wystarczająco),

• zaburzeń w funkcjonowaniu jamy ustnej,

• wady zgryzu (np. prognatyzmu żuchwy, szczękościsku),

• nieprawidłowej ruchomości języka,

• urazów języka (sprawdź, jakie są sposoby na rozcięty język),

• utrwalenia nieprawidłowych wzorców ssania i połykania, co będzie rzutować na późniejsze przyjmowanie pokarmów stałych na etapie rozszerzania diety,

• problemów z nauką mowy,

• chorób przyzębia i próchnicy oraz innych chorób jamy ustnej wynikających z nieprawidłowej lub utrudnionej higieny (np. języka włochatego),

• asymetrii warg.

Na czym polega zabieg podcięcia wędzidełka?

Frenulotomię, czyli podcinanie wędzidełka, wykonuje się za pomocą skalpela, a u dzieci powyżej 3. roku życia może zostać użyty laser. Zabieg wykonywany jest u niemowląt po zastosowaniu znieczulenia miejscowego specjalnym żelem. U starszych dzieci i dorosłych konieczny jest zastrzyk znieczulający. 

Już w dzień po zabiegu, gdy rozpoczyna się gojenie przez ziarninowanie, rozpocznij wykonywanie masaży zapobiegających ponownemu zrośnięciu się wędzidełka. Na temat tego, jak masować wędzidełko po podcięciu, poinstruuje Cię lekarz. Nie ma uniwersalnego zestawu ćwiczeń. Zawsze dobierany jest on względem nasilenia usuniętej wady. Niekiedy konieczne mogą okazać się też ćwiczenia wzmacniające mięśnie języka. Ma to na celu poprawę jego funkcjonowania i zwiększenie ruchomości. Pamiętaj przy tym, aby zakładać przed ćwiczeniami jednorazowe rękawiczki medyczne. Zredukuje to ryzyko rozwoju infekcji jamy ustnej. Jeśli mimo wszystko dojdzie do zakażenia, wypróbuj domowe sposoby na grzybicę czy infekcję bakteryjną lub wirusową w oczekiwaniu na wizytę u specjalisty.

Kto podcina wędzidełko języka?