Wypalenie zawodowe – jak mu zapobiec i jak radzić sobie z jego objawami?

Jakie są przyczyny wypalenia zawodowego?

Wypalenie zawodowe rozwija się latami pod wpływem szeregu czynników. Niektóre są ewidentne, np. mobbing w pracy czy rozdźwięk pomiędzy zakresem obowiązków a kwalifikacjami. Najczęściej jednak stopniowo wyniszczają nas sytuacje, w których nie upatrujemy zagrożenia dla swojej zawodowej efektywności. Są to na przykład:

• przeciążenie nadmierną liczbą zadań,

• konflikty z kolegami z zespołu,

• brak oczekiwanego awansu,

• emocjonalne zaangażowanie w problemy klientów (dotyczy w szczególności profesji, w których służy się pomocą innym ludziom),

• brak pełnej identyfikacji z wartościami i polityką firmy,

• brak czasu na wypoczynek,

• brak ruchu, nieodpowiednia dieta.

Czynnikiem szczególnie sprzyjającym wypaleniu zawodowemu jest pracoholizm. Pracoholicy angażują w pracę całą swoją energię, rezygnując z aktywności na innych obszarach. W chwilach wyczerpania czy porażki załamują się, ponieważ nie mają alternatywnych wartości, które nadałaby sens ich życiu.

Najczęstsze objawy wypalenia zawodowego

Pierwszą fazą wypalenia zawodowego jest wyczerpanie psychiczne i fizyczne. Zmęczeni czujemy się już nie tylko po ciężkim tygodniu pracy, ale w poniedziałek rano, po relaksującym weekendzie, a nawet po dwutygodniowym urlopie. Nie możemy się skoncentrować, działamy wolniej niż zwykle i nawet proste zadania wydają się ponad nasze siły. Na co dzień doskwierają nam bóle głowy, mięśni, nadciśnienie, niestrawność, infekcje, bezsenność lub przeciwnie – przemożna potrzeba snu, mimo dobrze przespanej nocy.

Drugi etap wypalenia zawodowego to narastająca niechęć do wykonywanych zadań. Czynności, którym niegdyś oddawaliśmy się z pasją, przestają sprawiać nam jakąkolwiek radość. Wkrada się w nie rutyna, automatyzm. Tracimy inicjatywę, zaangażowanie, staje nam się obojętne, jakie będą efekty naszych działań. Stopniowo psują się nasze relacje ze współpracownikami. Zanika też więź z klientami – zamiast dawnej empatii budzą w nas niecierpliwość, irytację, traktujemy ich stereotypowo.

W trzecim stadium syndrom wypalenia zawodowego obejmuje także naszą samoocenę. Niezależnie od tego, jak nasza praca oceniana jest przez przełożonych czy klientów, tracimy poczucie własnych kompetencji. Jesteśmy z siebie nieustannie niezadowoleni, nie doceniamy lub w ogóle nie dostrzegamy swoich osiągnięć. Sądzimy, że nie nadajemy się do powierzonych nam zadań, brak nam pewności siebie. W efekcie często pracujemy mniej efektywnie niż wcześniej, popełniamy błędy.

Co zrobić, by pokonać wypalenie zawodowe?

Skutki wypalenia zawodowego są dotkliwe i oddziałują na całe nasze życie – nie tylko na sferę działań zawodowych. Także poza godzinami pracy odczuwamy zmęczenie, przygnębienie, bezsilność, niechęć do działań, którym zwykliśmy się oddawać z przyjemnością. Swoją frustrację często odreagowujemy na najbliższych, co wpływa negatywnie na więzi z nimi. Wypalenie zawodowe może prowadzić do depresji, a nawet myśli samobójczych. Dlatego przede wszystkim powinniśmy mu zapobiegać.

Każdy symptom wypalenia zawodowego to znak, że straciliśmy zdrową równowagę pomiędzy pracą a wypoczynkiem. Koniecznie zmieńmy wówczas swój grafik, przeznaczając w nim więcej czasu na hobby, spotkania towarzyskie, odpowiednio długi sen. Bardzo istotne jest, by w naszym planie dnia nie zabrakło miejsca na aktywność fizyczną, zwłaszcza jeśli mamy siedzącą pracę. Ruch nie tylko wpływa korzystnie na fizyczną kondycję, ale też doskonale rozładowuje stres i sprawia, że organizm otrzymuje zastrzyk tzw. hormonów szczęścia.

Wypaleniu zawodowemu możemy przeciwdziałać dzięki lepszej organizacji swojej zawodowej działalności. Powinniśmy np. wyznaczać sobie realistyczne cele, nadmiar obowiązków delegując innym osobom, przestrzegać ustalonych godzin pracy, unikać wykonywania kilku zadań jednocześnie, zadbać o warunki pracy sprzyjające koncentracji. W radzeniu sobie z codziennymi zadaniami wspomoże nas opanowanie technik relaksacyjnych, z których możemy korzystać w chwilach silnego stresu.

Jeśli na profilaktykę wypalenia zawodowego jest za późno, dobrym rozwiązaniem może okazać się dłuższa przerwa od pracy, podczas której będziemy mogli zregenerować fizyczne siły, zdystansować się od swoich problemów, naprawić relacje z bliskimi, rozwinąć pozazawodowe zainteresowania. Czasem korzystna jest całkowita zmiana zarobkowego zajęcia. W chwili kryzysu nie wahajmy się skorzystać z profesjonalnej pomocy, czyli psychoterapii.