Widzenie peryferyjne – czym jest ta umiejętność i kiedy dochodzi do jej zaburzenia?

Czym jest widzenie peryferyjne?

Wyobraź sobie, że stoisz przed domem, który bardzo Ci się podoba. Przed Twoimi oczami znajdują się co prawda drzwi wejściowe, ale bez trudu zauważasz również inne detale: jego czerwone dachówki, ciekawą fakturę elewacji czy drewniane okiennice na piętrze. Widzisz budynek jako całość i nie musisz za każdym razem odwracać głowy, aby oglądać jego kolejne elementy. Ta – wydawałoby się – naturalna umiejętność to właśnie widzenie peryferyjne, czyli zdolność dostrzegania przedmiotów, które nie znajdują się bezpośrednio przed Twoimi oczami. Zdolność ta ma bardzo duży wpływ na percepcję wzrokową, dzięki której rozpoznajesz, rozróżniasz i interpretujesz bodźce docierające z otoczenia.

Widzenie peryferyjne – nazywane również obwodowym – jest ściśle związane z polem widzenia. Jeśli nie masz żadnej wady wzroku, w płaszczyźnie poziomej wynosi ono od 60 do 107 stopni, a w płaszczyźnie pionowej 80 stopni w dół i 70 stopni w górę. Zaburzenia w polu widzenia oznaczają więc obniżoną zdolność widzenia peryferyjnego. 

Widzenie peryferyjne a widzenie tunelowe

Widzenie peryferyjne i widzenie tunelowe to pojęcia przeciwstawne. To pierwsze oznacza pełne pole widzenia, natomiast osoby dotknięte tym drugim mają zmniejszony kąt widzenia i przestają dostrzegać obrazy po bokach, na dole i u góry. Aby lepiej to zobrazować, wróćmy do przytoczonego wcześniej przykładu – jeśli stoisz przed drzwiami wejściowymi do domu, trudno Ci będzie od razu dostrzec inne detale budynku. Będziesz musiał odwrócić głowę, aby przyjrzeć się elewacji i kolejnym elementom, a potem podnieść ją do góry, aby zobaczyć okiennice.

Osoby dotknięte problemem widzenia tunelowego porównują swoje pole widzenia do oglądania świata przez wizjer. Ponadto w polu widzenia często pojawiają się mroczki.

• Dowiedz się również, czym jest widzenie skotopowe i dlaczego człowiek przestaje dostrzegać kolory. 

Przyczyny zaburzeń widzenia peryferyjnego

Zaburzenia widzenia peryferyjnego najczęściej pojawiają się u seniorów wraz z pogorszeniem wzroku. Nie jest to jednak reguła – zaburzenie pola widzenia może wystąpić w każdym wieku, pojawić się nagle lub rozwijać się stopniowo. Wszystko zależy od tego, jaka jest główna przyczyna wady.

Jako najczęstszą przyczynę widzenia tunelowego wymienia się jaskrę, czyli chorobę, która dotyczy ok. 70 mln ludzi na świecie i charakteryzuje się stopniowym zanikaniem nerwu wzrokowego. W jej przebiegu – oprócz widzenia tunelowego – pojawiają się również inne ubytki w polu widzenia, a podczas badań ujawnia się również podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe.

Do innych przyczyn widzenia tunelowego zalicza się:

• zaćmę;

• zwyrodnienie barwnikowe siatkówki;

• migrenę;

• odwarstwienie siatkówki;

• stwardnienie rozsiane (SM).

Zaburzenie w polu widzenia bywa również objawem bardzo groźnych stanów, do jakich zalicza się udar lub guz mózgu. W przypadku takich podejrzeń zwróć uwagę na inne objawy (np. ciągłe uczucie senności, częste omdlenia, narastające bóle głowy) i skonsultuj się z lekarzem. Co ciekawe, widzenie tunelowe może być również spowodowane przez przewlekły stres lub depresję. 

Zaburzenie widzenia peryferyjnego – diagnostyka

Aby zdiagnozować widzenie tunelowe, wykonuje się dwa podstawowe badania okulistyczne: perymetrię i kampimetrię. Perymetria wykonywana jest za pomocą aparatu zwanego polomierzem. W trakcie badania pacjent siedzi przed urządzeniem przypominającym półkolistą czaszę, jego głowa jest oparta na podbródku, a jedno oko musi być zasłonięte. Celem jest rejestracja widzianych przez osobę badaną bodźców, a wszystkie punkty świetlne tworzą pole widzenia.

Perymetria może mieć formę statyczną – wtedy bodźce świetlne pozostają nieruchome, a punkty świetlne są stopniowo rozświetlane i wyświetlane pojedynczo aż do stworzenia całej mapy pola widzenia. Z kolei perymetria dynamiczna polega na prezentowaniu osobie badanej ruchomej plamki świetlnej, która przesuwa się w kierunku centralnej części pola widzenia. 

Kampimetria to badanie uzupełniające, które zazwyczaj wykonuje się u pacjentów z mroczkami w polu widzenia. Osoba badana siedzi ok. 2 metry od czarnego ekranu i obserwuje przesuwający się punkt.

Zaburzenie widzenia peryferyjnego – leczenie

Leczenie zaburzeń widzenia peryferyjnego zależy od przyczyny, która je spowodowała, np. w przypadku jaskry leczenie zachowawcze będzie koncentrować się na ustabilizowaniu ciśnienia śródgałkowego. Stosuje się zazwyczaj miejscowe środki farmaceutyczne, czyli krople do oczu na bazie beta-adrenolityków czy prostaglandyn lub prostamid. W trakcie terapii nie stosuje się kilku leków jednocześnie, ale wybiera się jeden z nich i w przypadku braku reakcji organizmu zastępuje innym. W niektórych przypadkach konieczna jest operacja, tj. trabekulektomia laserowa. Osobom zmagającym się z guzem mózgu proponowane będzie natomiast leczenie onkologiczne.

• Sprawdź również, czym jest niedowidzenie połowiczne i jak leczyć tę wadę wzroku.

Widzenie peryferyjne – ćwiczenia

Widzenie peryferyjne to umiejętność, którą można poprawić za pomocą ćwiczeń. Możesz wykonywać je w codziennych sytuacjach i nie wymagają one specjalnego przygotowania. Gdy jesteś na parkingu:

• stań w odległości ok. 10 m od samochodu;

• skieruj oczy na obiekt, który znajduje się o jedną szerokość auta w prawo lub w lewo;

• staraj się odczytać numery rejestracyjne pojazdów po prawej lub lewej stronie;

• podobne ćwiczenie wykonuj z mniejszej odległości od auta. 

Kolejne ćwiczenie możesz wykonać w dowolnym miejscu – w kolejce w sklepie, na plaży lub u siebie w domu. Wybierz dowolny obiekt, który znajduje się przed Twoimi oczami, a następnie staraj się objąć wzrokiem to, co znajduje się po bokach, i ograniczyć przy tym ruchy głowy. Skup się również na przedmiotach, które znajdują się w górnym i dolnym obszarze Twojego pola widzenia.