Zakrztuszenie – przyczyny i zasady pierwszej pomocy

Co to jest zakrztuszenie? Zakrztuszenie a zadławienie

Zakrztuszenie to stan, w którym ciało obce dostaje się przypadkowo do dróg oddechowych, wyzwalając gwałtowny odruch kaszlu. Jest podrażnieniem dróg oddechowych, które może prowadzić do zadławienia. Zakrztuszenie i zadławienie to dwa różne stany. W przypadku zakrztuszenia mamy do czynienia z częściową niedrożnością dróg oddechowych, natomiast podczas zadławienia dochodzi do całkowitej ich niedrożności, a tym samym do stanu bezpośredniego zagrożenia życia. Warto w tym miejscu wspomnieć także o zachłyśnięciu. Jest podobne do zakrztuszenia, lecz tutaj powodem ograniczenia drożności dróg oddechowych jest płyn.

Przyczyny zakrztuszenia u dzieci

Do zakrztuszenia znacznie częściej dochodzi u dzieci niż u osób dorosłych. U najmłodszych najczęstszą przyczyną zakrztuszenia jest połknięcie przypadkowo znalezionego, drobnego przedmiotu. Mogą to być np.: zgubiony guzik, koralik, moneta, mała zabawka lub odłamany fragment większej rzeczy. Zakrztuszenie pokarmem w przypadku malców jest także częste. Dzieci uczące się jedzenia miewają problemy z żuciem i rozdrabnianiem pokarmu. Dlatego powinno się im podawać jedzenie pokrojone na małe kawałki. Zakrztuszeniu sprzyja karmienie dziecka podczas zabawy czy innej absorbującej czynności, kiedy płacze, jest przejęte lub mówi.

Przyczyny zakrztuszenia u dorosłych

W przypadku osób dorosłych do zakrztuszenia dochodzi z reguły w wyniku łapczywego jedzenia i picia bądź jednoczesnego mówienia i jedzenia. Sytuacje te wiążą się z ryzykiem przedostania się żywności do tchawicy zamiast do przełyku, a stamtąd do kolejnych etapów przewodu pokarmowego. Zakrztuszeniu sprzyjają schorzenia, takie jak: miejscowe zmiany strukturalne w budowie gardła (np. nowotwory), ucisk z zewnątrz (np. powiększona tarczyca), choroba refluksowa przełyku, zaburzenia motoryki, czyli aktywności, mięśni przełyku. 

Zakrztuszenie a zaburzenia połykania

W sposób szczególny na zakrztuszenie narażone są osoby zmagające się z zaburzeniami połykania. Tzw. dysfagia może mieć rozmaite podłoże. Wśród potencjalnych przyczyn jej powstania wymienia się m.in.: zapalenia błony śluzowej jamy ustnej i gardła, powiększenie węzłów chłonnych, stany po zabiegach chirurgicznych krtani, twarzoczaszki i szyi, zaburzenia nerwowo-mięśniowe (np. ostre niedokrwienie mózgu pochodzenia naczyniowego, chorobę Parkinsona), układowe choroby tkanki łącznej (np. toczeń rumieniowaty układowy), miastenię i zespoły miasteniczne, miopatie (choroby mięśni).

Objawy zakrztuszenia

Pierwszym objawem zakrztuszenia jest kaszel. Sam w sobie jest niegroźny – to naturalny sposób, w jaki organizm stara się poradzić sobie z przeszkodą w drogach oddechowych. Zakrztuszenie objawia się ograniczonym przepływem powietrza przez górne drogi oddechowe. Poza kaszlem sygnałami świadczącymi o zakrztuszeniu są:

• utrudniony oddech, 

• problemy z wydobyciem głosu,

• zaczerwienie twarzy, 

• w cięższych przypadkach zasinienie twarzy i odruch wymiotny.

• Sprawdź przy okazji, jak zadbać o zdrowe gardło.

Co zrobić przy zakrztuszeniu?

W większości przypadków osoba krztusząca się jest w stanie poradzić sobie sama. Jednak czasami pojawia się konieczność udzielenia jej pomocy. Jak zachować się w takiej sytuacji? Wiedza na ten temat jest niezmiernie ważna, w skrajnych przypadkach zakrztuszenie może bowiem doprowadzić do trwałego kalectwa, a nawet do zgonu. Jeżeli poszkodowany nie sinieje, nie ma problemów z oddychaniem, może mówić, kaszel jest efektywny (jest głośny, poszkodowany może odpowiadać na pytania lub w przypadku dziecka – płakać), to najprawdopodobniej poradzi sobie sam. Należy zachęcać go do dalszego kasłania i obserwować. Jeżeli jednak kaszel jest nieefektywny, staje się chrapliwy i duszący oraz pojawią się niepokojące objawy, należy udzielić poszkodowanemu pierwszej pomocy.

Pierwsza pomoc dorosłym i dzieciom przy zakrztuszeniu

Gdy poszkodowany jest przytomny, ale nieefektywnie kaszle (brak możliwości mówienia, bezgłośny kaszel, trudność z oddychaniem, postępująca utrata kontaktu), stań za nim, pochyl go do przodu i uderz nasadą dłoni 5 razy w plecy w przestrzeń pomiędzy łopatkami. Jeśli ta interwencja nie przyniosła poprawy stanu, zastosuj rękoczyn Heimlicha. Stojąc za poszkodowanym, obejmij go rękami – jedną zaciśniętą w pięść połóż na wysokości nadbrzusza, a drugą na niej. Następnie naciśnij to miejsce od dołu ku górze w kierunku przepony. Czynności te wykonuj naprzemiennie i często sprawdzaj, czy przedmiot nie został odkrztuszony.

Gdy poszkodowany traci przytomność, ale oddycha, ułóż go w pozycji bezpiecznej (na boku, z jedną ręką zgiętą pod głową i nogą zgiętą w kolanie), a następnie wezwij pogotowie, dzwoniąc na numer 112 lub 999. W sytuacji, gdy dojdzie do zatrzymania oddechu, przystąp do resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Wykonuj 30 uciśnięć na mostek (w połowie klatki piersiowej z częstotliwością 100 na minutę), a następnie 2 wdechy. Powtarzaj ten schemat aż do przybycia ratowników medycznych lub do przywrócenia krążenia.

Pierwsza pomoc przy zakrztuszeniu u niemowląt

Gdy dziecko nie poradziło sobie z zakrztuszeniem samo, udziel mu pierwszej pomocy. Niemowlę ułóż brzuchem na swoim przedramieniu, kciukiem i palcem wskazującym tej samej ręki rozchyl jego usta. Dziecko powinno leżeć głową w dół, aby grawitacja pomagała w wydostawaniu się ciała obcego z dróg oddechowych. Nieco starsze niemowlę możesz oprzeć sobie na udzie. Następnie wykonaj 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową z użyciem nadgarstka. Jeśli przedmiot nie został usunięty, wykonaj 5 uciśnięć klatki piersiowej w dolnej połowie mostka. Niemowlę połóż „na wznak” na swoim przedramieniu, obejmując dłonią potylicę głowy. Po 5 uciskach znów przewróć je na przedramieniu na brzuch i wykonaj 5 uderzeń. Naprzemienne uderzenia między łopatkami oraz uciski klatki piersiowej prowadź do usunięcia ciała obcego z dróg oddechowych dziecka lub do przyjazdu pogotowia. Jeśli dziecko traci przytomność, rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową – oddechy ratunkowe wraz z uciśnięciami klatki piersiowej (w stosunku 2 oddechy do 15 uciśnięć).