Zator płucny – przyczyny, objawy i metody leczenia choroby

Czym jest zator płucny?

Zator płucny, czyli inaczej zatorowość płucna, to jedna z postaci choroby zakrzepowo-zatorowej, w której przebiegu dochodzi do częściowej lub całkowitej niedrożności tętnicy płucnej lub jej odgałęzień. Zdaniem ekspertów zator płucny jest trzecią co do częstości (po zawale mięśnia sercowego i chorobach naczyń mózgowych) przyczyną zgonu z powodu chorób sercowo-naczyniowych. Co roku schorzenie to dotyka około 39–115 na 100 tys. osób. Zator płucny został uwzględniony w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10, uzyskując kod I26.

Przyczyny zatorowości płucnej

W połowie XIX wieku Rudolph Virchow opisał trzy czynniki, które powodują wystąpienie zakrzepicy, określane do dziś mianem triady Virchowa:

• zwolnienie przepływu krwi w naczyniu krwionośnym,

• uszkodzenie ściany naczynia krwionośnego,

• zaburzenie równowagi między czynnikami pro- i przeciwzakrzepowymi.

Zakrzepica rozwija się najczęściej w żyłach głębokich kończyn dolnych. Gdy fragment skrzepliny oderwie się i przedostanie z prądem krwi do tętnicy płucnej, dochodzi do zatoru płuc. Materiałem zatorowym mogą być również: tkanka tłuszczowa (po złamaniu kości), nowotworowa, płyn owodniowy, ciało obce, a nawet powietrze. Konsekwencją częściowej lub całkowitej niedrożności tętnicy płucnej jest zaburzenie wymiany gazowej, a niekiedy również zawał płuc i niewydolność serca.

Kto jest szczególnie narażony na zator płucny?

Na wystąpienie choroby zakrzepowo-zatorowej, w tym na zatorowość płucną, są szczególnie narażone niektóre osoby. Czynniki ryzyka mogą mieć zarówno charakter wrodzony, jak i nabyty.

Do wrodzonych czynników ryzyka choroby zakrzepowo-zatorowej należą:

• niedobór białka S,

• niedobór białka C,

• niedobór antytrombiny,

• mutacja genu protrombiny,

• mutacja czynnika V Leiden.

Wśród nabytych czynników ryzyka choroby zakrzepowo-zatorowej naukowcy wymieniają przede wszystkim:

• podeszły wiek,

• okres poporodowy (połóg),

• złośliwe choroby nowotworowe,

• przebyty uraz,

• przebyty zabieg operacyjny (w szczególności ortopedyczny),

• terapię estrogenową,

• długotrwałe unieruchomienie,

• otyłość,

• zespół antyfosfolipidowy,

• przebyty epizod choroby zakrzepowo-zatorowej (np. zakrzepicy żył głębokich) w przeszłości.

Znajdujesz się w grupie podwyższonego ryzyka wystąpienia zatorowości płucnej? Poniżej możesz przeczytać więcej o jej objawach. Jeżeli zauważysz u siebie którykolwiek z nich, niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem pierwszego kontaktu lub z kardiologiem!

• Dowiedz się więcej o objawach zakrzepicy!

Zator płucny – objawy

Wczesne rozpoznanie i leczenie zatorowości płucnej jest bardzo ważne, zwiększa bowiem szanse na przeżycie i powrót do zdrowia. Aż 30% chorych, u których nie podjęto leczenia, umiera, podczas gdy odsetek ten zmniejsza się aż do 8% w przypadku podjęcia właściwej terapii. 

Niekiedy zator płucny nie daje żadnych objawów. Częściej jednak pojawiają się niepokojące dolegliwości, które skłaniają pacjenta do wizyty w gabinecie lekarskim. Zgłoś się do lekarza lub wezwij pomoc pod numerem 999 lub 112, jeśli wystąpią u Ciebie:

• tachykardia (przyspieszenie czynności serca > 100 uderzeń/minutę),

• duszność,

• ból w klatce piersiowej,

• kaszel,

• krwioplucie,

• zasłabnięcie lub omdlenie.

Jakie badanie pozwala rozpoznać zatorowość płucną?

Rozpoznanie zatorowości płucnej jest najczęściej stawiane na podstawie wyniku badania angio-TK (tomografii komputerowej naczyń krwionośnych). Badanie to umożliwia nie tylko szczegółową ocenę tętnic płucnych, ale również miąższu płuc. W trakcie diagnostyki wykonuje się również:

• badania laboratoryjne, w tym morfologię krwi (badanie ilościowe i jakościowe elementów morfotycznych krwi – krwinek czerwonych, białych i płytek krwi), gazometrię krwi tętniczej (umożliwia ocenę wymiany gazowej), stężenie D-dimerów (podwyższony poziom D-dimerów przemawia za zatorowością płucną, a prawidłowy ją wyklucza),

• EKG – zmiany w EKG u osób z zatorem płuc są niespecyficzne i obejmują najczęściej tachykardię,

• RTG klatki piersiowej – najczęściej nie wykazuje nieprawidłowości,

• scyntygrafię płuc – wykonywana rzadko, u pacjentów, u których istnieją przeciwwskazania do angio-CT,

• angiografię płuc – rzadko wykonywane, inwazyjne badanie, pozwalające ocenić drożność tętnicy płucnej,

• badanie echokardiograficzne (echo serca) – może wykazać poszerzenie prawej komory serca lub (bardzo rzadko) pozwala uwidocznić materiał zakrzepowy w bliższym odcinku tętnic płucnych.

Jeśli lekarz wysunie u Ciebie podejrzenie zatorowości płucnej, skieruje Cię również na USG żył głębokich kończyn dolnych, podczas którego zostanie wykonany tzw. test uciskowy. Badanie to pozwoli sprawdzić, czy zmagasz się z zakrzepicą żył głębokich, która jest najczęstszą przyczyną zatoru płuc.

Metody leczenia zatorowości płucnej

Leczenie zatoru płuc polega na postępowaniu przyczynowym i objawowym. Niezbędną częścią terapii jest utrzymanie odpowiedniego natlenowania organizmu chorego, prawidłowego ciśnienia tętniczego oraz optymalnej pracy serca. Konieczna może być tlenoterapia lub wentylacja mechaniczna (respiratoroterapia). U każdego chorego bez przeciwwskazań do ich stosowania podaje się leki przeciwkrzepliwe (heparynę niefrakcjonowaną, drobnocząsteczkową lub fondaparynuks).

W leczeniu przyczynowym stosuje się trombolizę, czyli terapię mającą na celu rozpuszczenie materiału zatorowego. Do leków trombolitycznych należą: alteplaza, streptokinaza i urokinaza. U pacjentów z bezwzględnymi przeciwwskazaniami do trombolizy istnieje możliwość operacyjnego usunięcia materiału zatorowego (embolektomii płucnej).

Osobom z wysokim ryzykiem wystąpienia zatorowości płucnej niekiedy zaleca się zabieg, podczas którego w żyle głównej dolnej umieszcza się specjalny filtr. Uniemożliwia on przedostawanie się materiału zakrzepowo-zatorowego z żył obwodowych do tętnicy płucnej. 

• Sprawdź także, czym jest komora hiperbaryczna i jakie są wskazania do jej stosowania.