Na czym polega zespół Alagille’a i jak się go diagnozuje?

Czym jest zespół Alagille’a?

Zespół Alagille’a, inaczej zwany dysplazją tętniczo-wątrobową, jest wrodzoną chorobą objawiającą się zaburzeniem pracy wielu narządów i układów. Jego sumptomy mogą być widoczne wkrótce po urodzeniu dziecka lub w pierwszych latach jego życia. Zespół Alagille’a jest rzadką chorobą genetyczną, wywołaną mutacją w materiale genetycznym, ujawniającą się u 1 na 70000 żywo urodzonych dzieci [1]. Osoby cierpiące z powodu zespołu Alagille’a mają przewlekłą cholestazę, objawiającą się w postaci uporczywego swędzenia skóry. Charakterystyczne dla nich są też tzw. żółtaki, czyli grudkowe zmiany skórne, związane z odkładaniem się cholesterolu.

Jakie są przyczyny zespołu Alagille’a?

Zespół Alagille’a jest chorobą genetyczną, wywołaną uszkodzeniem w genach JAG1 lub NOTCH2. Spośród tych dwóch genów mutacje JAG1 są odpowiedzialne za około 95% przypadków zespołu. Gen JAG1 zlokalizowany jest na chromosomie pary 20 i koduje białko JAGGED1. Uczestniczy ono w międzykomórkowym szlaku sygnałowym NOTCH, który decyduje o losach komórki podczas rozwoju embrionalnego. Naukowcy udowodnili, że pozostali chorzy z zespołem Alagille’a mogą mieć mutację genu NOTCH2, znajdującego się na chromosomie pary 1. Białka kodowane przez ten gen z kolei biorą udział w regulacji rozwoju różnych narządów, takich jak: wątroba, serce, szkielet czy nerki [1].

W jaki sposób objawia się zespół Alagille’a?

Pierwsze z objawów zespołu Alagille’a są widoczne w postaci przedłużającej się żółtaczki u noworodka wkrótce po urodzeniu. Określana jest ona mianem żółtaczki cholestatycznej, ponieważ związana jest z zaburzeniami odprowadzania żółci. Objawia się jako zażółcenie skóry i białkówek oczu. Bardzo charakterystyczne są również złogi cholesterolowe w skórze, określane jako żółtaki. U wielu dzieci żółtaczka jest zjawiskiem fizjologicznym. W przypadku pacjentów z zespołem Alagille’a trwa ona dłużej.

Do innych objawów zespołu Alagille’a zalicza się zmiany dysmorficzne twarzy, takie jak: szerokie czoło, głęboko osadzone oczy, długi, prosty, spiczasty podbródek. Wygląd twarzy pacjenta z zespołem Alagille’a przyjmuje kształt odwróconego trójkąta.

Ponadto w zespole Alagille’a występują również: 

• wrodzone wady serca, takie jak zwężenie zastawki pnia płucnego, zwężenie aorty, tetralogia Fallota. Zauważalne są one między innymi w postaci zaburzeń bicia serca,

• wady kości w odcinku piersiowym kręgosłupa, żebrach i palcach rąk,

• wady w budowie oka,

• zaburzenia dojrzewania płciowego,

• niskorosłość,

• opóźnienia w rozwoju,

• niepełnosprawność umysłowa.

U dzieci cierpiących z powodu zespołu Alagille’a występują niekiedy wady nerek, objawiające się zwiększonym pragnieniem, bólami brzucha, wydalaniem większej ilości moczu i nawracającymi infekcjami dróg moczowo-płciowych. Wraz z upływem czasu pojawiają się również zaburzenia lipidowe. 

Jak można wykryć zespół Alagille’a?

Zespół Alagille’a jest chorobą genetyczną, którą można podejrzewać na podstawie objawów klinicznych wkrótce po urodzeniu dziecka. Potwierdzenie jej wymaga jednak wykonania badania genetycznego. Jest ono wykonywane z krwi obwodowej pobranej od noworodka, z której metodami laboratoryjnymi izoluje się materiał genetyczny. Wykrycie mutacji w genie JAG1 lub NOTCH2 oraz obecność objawów chorobowych potwierdza rozpoznanie zespołu Alagille’a.

Inne badania niezbędne w diagnostyce zespołu Alagille’a to:

• morfologia krwi obwodowej,

• lipidogram,

• badanie USG jamy brzusznej,

• badanie echokardiograficzne (echo) serca,

• RTG klatki piersiowej,

• badania czynnościowe w kierunku chorób płuc,

• badanie histopatologiczne wycinka wątroby,

• badanie okulistyczne z wykorzystaniem lampy szczelinowej.

Dziedziczenie zespołu Alagille’a

Choroba Alagille’a dziedziczona jest w sposób autosomalny dominujący. Około 30–50% osób ma rodzica dotkniętego chorobą. Od 30% do 70% pacjentów choruje na ten zespół w wyniku mutacji de novo. Jest to zmiana w materiale genetycznym dziecka, która zachodzi na etapie powstawania komórek rozrodczych lub wkrótce po zapłodnieniu podczas pierwszych podziałów zarodka [2]. W takich przypadkach zespół Alagille’a nie jest dziedziczny, a ryzyko urodzenia dziecka z zespołem Alagille’a w kolejnej ciąży jest bardzo małe. W sytuacji, kiedy jeden z rodziców choruje już na to schorzenie, prawdopodobieństwo przekazania go dziecku wynosi 50%.

Zespół Alagille’a – leczenie

Leczenie zespołu Alagille’a, podobnie jak innych chorób wrodzonych, opiera się na łagodzeniu objawów i poprawie komfortu życia chorego. Bardzo ważne jest rozpoznanie choroby na jak najwcześniejszym etapie. Dziecko cierpiące z powodu zespołu Alagille’a powinno znajdować się pod stałą opieką wielu specjalistów, takich jak: pediatra, kardiolog, chirurg i gastroenterolog.