Czy to objawy zespołu jelita drażliwego, czy po prostu niestrawność? Po czym poznać chorobę?

Na czym polega zespół jelita drażliwego?

Zespół jelita drażliwego jest chorobą zaliczaną do grupy zaburzeń związanych z nieprawidłowościami interakcji na linii jelita – mózg. Obejmują szereg przewlekłych zaburzeń ze strony układu pokarmowego. Towarzyszą temu bóle brzucha i wzdęcia, przelewanie w jelitach, a także biegunki lub zaparcia. Dolegliwości spowodowane są samą czynnością wypróżniania albo zmienioną częstotliwością oddawania stolca i inną jego konsystencją (zbyt luźną lub nadmiernie zwartą).

Nie do końca wciąż są poznane przyczyny choroby. Jednym z jej przejawów jest zaburzony mikrobiom jelitowy (kolonia mikroorganizmów zasiedlających błony śluzowe jelit). Zachwianie równowagi mikrobiotycznej (zarówno w sensie ilościowym, jak i jakościowym) skutkuje rozwojem nieprawidłowej flory jelitowej, co z kolei doprowadza do szeregu przykrych dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

W przebiegu zespołu jelita drażliwego zwykle drastycznie ograniczona zostaje kolonia Lactobacillus i Bifidobacterium, natomiast zwiększa się: E. coli, Streptococcus i Clostridium spp. Wszystkie te zmiany sprawiają, że rozwijają się niewielkie stany zapalne. Finalnie zaburzona zostaje perystaltyka jelit oraz rozwija się nadwrażliwość trzewna (zwiększony ból odczuwany ze strony jelit), aż wreszcie zaburzona zostaje immunologia śluzówki.

Ból jako główny objaw zespołu jelita drażliwego

Typowym objawem zespołu jelita drażliwego jest ból brzucha. Przed 2016 r. nazywano go „dyskomfortem”. Specjaliści stwierdzili jednak, że to określenie niewiele mówi, a przez to ma nikłe znaczenie diagnostyczne. W IV wydaniu Kryteriów Rzymskich (klasyfikacji czynnościowych zaburzeń układu pokarmowego) uznano więc, że dla stwierdzenia zespołu jelita drażliwego u pacjenta objawy bólowe powinny towarzyszyć choremu przez minimum 1 dzień w tygodniu w ostatnich 3 miesiącach, a do tego powinny:

• pojawiać się podczas wypróżniania (bez względu na porę dnia),

• być prowokowane zmienioną częstotliwością wypróżnień,

• mieć związek ze zmienioną konsystencją stolca.

Nie muszą jednak wystąpić wszystkie powyższe czynniki, aby lekarz gastroenterolog mógł zdiagnozować chorobę. Wystarczy, że raz w tygodniu przez minimum 3 miesiące będą spełnione 2 z 3 wymienionych warunków.

Objawy bólowe przy zespole jelita drażliwego mają zmienne nasilenie i lokalizację (nawet u tego samego pacjenta). Najczęściej jednak pojawiają się w podbrzuszu po lewej stronie. Przy tej chorobie ból występuje zawsze. Jeśli go nie odczuwasz, np. przy wypróżnianiu, to znak, że nie zmagasz się z tym schorzeniem. Na szczęście dzięki dopasowanemu leczeniu zespołu jelita drażliwego można ten ból zredukować.

Biegunki i zaparcia przy zespole jelita drażliwego

Zespołowi jelita drażliwego mogą towarzyszyć zarówno biegunki, jak i zaparcia. Do oceny nieprawidłowych stolców wykorzystuje się skalę bristolską. Zwykle narzędziem tym interesują się rodzice małych dzieci, aby analizować prawidłowość wypróżnień maluchów (zwłaszcza na etapie rozszerzania diety). Potem o nim zapominają. Niesłusznie. Jest to narzędzie bardzo przydatne w diagnostyce zespołu jelita drażliwego.

Zgodnie ze skalą bristolską stolec może mieć siedem postaci:

• typ 1 – twarde grudki, niczym orzech laskowy, które są trudne do wydalenia,

• typ 2 – zbite grudki,

• typ 3 – wydłużony o popękanej strukturze,

• typ 4 – wydłużony i miękki o gładkiej powierzchni,

• typ 5 – miękkie kawałki, które są łatwe do wydalenia,

• typ 6 – postrzępione kawałki, przypominające papkę,

• typ 7 – wodnisty.

O zespole jelita drażliwego z dominującą biegunką mowa jest, gdy więcej niż 25% wydalanych stolców jest typu 6. i 7., a jednocześnie mniej niż 25% – typu 1. i 2. W przypadku zespołu jelita drażliwego z dominującymi zaparciami sytuacja jest odwrotna. Natomiast przy mieszanej postaci choroby powyżej 25% wydalanych stolców jest typu 1. i 2., ale równocześnie powyżej 25% stolców jest typu 6. i 7.

Objawy jelita drażliwego po zjedzeniu posiłku

Niektórzy pacjenci zmagający się z zespołem jelita drażliwego zgłaszają, że dolegliwości nasilają się po zjedzeniu posiłku. Ma to miejsce przede wszystkim u tych osób, u których zespół jelita drażliwego współwystępuje z dyspepsją czynnościową (niestrawnością powodującą szybkie uczucie pełności w brzuchu po posiłku), chorobą refluksową przełyku czy zespołem rozrostu bakteryjnego w jelitach (w konsekwencji zaburzonej równowagi mikrobiomu).

Objawy zespołu jelita drażliwego spoza układu pokarmowego

Choć przy zespole jelita drażliwego uwagę lekarzy skupiają przede wszystkim dolegliwości ze strony układu pokarmowego, to o chorobie mogą też świadczyć nietypowe symptomy. Są to przede wszystkim:

• senność,

• częste bóle głowy (a nawet migreny),

• bóle mięśni,

• bóle kręgosłupa w odcinku lędźwiowym,

• nocne pobudki w celu oddania moczu,

• nagłe i pilne potrzeby oddawania moczu,

• zaburzenia miesiączkowania,

• dyspareunia (ból podczas stosunku seksualnego),

• bezsenność,

• zaburzenia lękowo-depresyjne.