Zespół jelita krótkiego – rozpoznanie i zalecenia

Zespół jelita krótkiego – co to jest?

Zespół krótkiego jelita to stan, w którym część jelita cienkiego zostaje wyłączona z funkcjonowania. Jedną z jego przyczyn jest chirurgiczne usunięcie części lub całego jelita cienkiego. Najczęściej przyczynami resekcji są: martwica powypadkowa, martwica pochodzenia naczyniowego (np. zator, zakrzep żylny) lub stany chorobowe, m.in.: choroba Leśniowskiego-Crohna, skręt lub niedrożność jelit, choroby nowotworowe. Wśród przyczyn eksperci wskazują również na ciężkie zaburzenia wchłaniania, przetoki i zrosty na jelitach, które doprowadziły do miejscowego niedokrwienia. 

Możliwe powikłania zespołu jelita krótkiego

Zespół jelita krótkiego poważnie zaburza procesy wchłaniania składników pokarmowych. Prowadzi to do rozwoju niedożywienia i odwodnienia, czego skutkiem są niedobory mikro- i makroelementów. U osób z zespołem jelita krótkiego dochodzi do trwałego upośledzenia wchłaniania witamin A, B12, D, E i K. Bardzo często mamy do czynienia z niedokrwistością (anemią), najczęściej z powodu niedoboru żelaza. 

Osoby z zespołem jelita krótkiego powinny pozostawać pod stałą opieką specjalistów, m.in. gastroenterologa i dietetyka. Jeśli należysz do tej grupy pacjentów, miej komfort regularnego kontaktu z lekarzem, który będzie monitorował Twój stan zdrowia. W tym celu udaj się do lekarza rodzinnego po skierowanie do gastroenterologa. Rozważ również nawiązanie współpracy z dietetykiem. 

Wśród powikłań zespołu krótkiego jelita eksperci wskazują na: kamicę nerkową, kamicę pęcherzyka żółciowego, niewydolność wątroby, niewydolność nerek. Powikłania te rozwijają się najczęściej na skutek nieprzestrzegania zaleceń dotyczących żywienia i suplementacji. Natomiast zespół krótkiego jelita u dzieci wiąże się głównie z powikłaniami wynikającymi z żywienia pozajelitowego. W grupie ryzyka szczególnie znajdują się niemowlęta i małe dzieci, u których utrzymanie cewnika jest bardzo trudne w związku z ekspresją maluchów. W grupie powikłań u dzieci eksperci wymieniają: przewlekłą chorobę wątroby, zastój żółci, posocznicę (rozwijającą się m.in. na skutek zakażenia np. treścią kałową), zakrzepicę. 

Objawy zespołu jelita krótkiego

Objawy zespołu jelita krótkiego pojawiają się tuż po operacji usunięcia jelita i wynikają z rozregulowania pracy układu pokarmowego. Skutkami tego są: biegunka, ból brzucha, utrata masy ciała w bardzo krótkim czasie, osłabienie. Dysfunkcja jelit bywa również przyczyną bolesnych wzdęć brzucha. Zespół jelita krótkiego wynika z upośledzenia wchłaniania składników odżywczych i wody. Konsekwencją tego są niedobory odżywcze i ryzyko odwodnienia. W dłuższej perspektywie zbyt niska podaż witamin i minerałów skutkuje pogorszeniem kondycji skóry, nadmiernym wypadaniem włosów, osłabieniem odporności.

Diagnostyka zespołu jelita krótkiego

Zespół jelita krótkiego jest często skutkiem resekcji jelita. Dlatego pacjent powinien być o tym poinformowany podczas hospitalizacji przed zabiegiem usunięcia części jelita. Pierwsze objawy występują po kilku godzinach od operacji. W związku z tym leczenie polegające na modyfikacji żywienia wdrażane jest jeszcze podczas pobytu pacjenta w szpitalu. Wracając do domu, pacjent powinien być wyedukowany w zakresie sposobu odżywiania, możliwych objawów i skutków nieprzestrzegania zaleceń. 

Jak przebiega leczenie zespołu jelita krótkiego?

Leczenie zespołu jelita krótkiego opiera się przede wszystkim na diecie i suplementacji zapobiegającej niedoborom i odwodnieniu. W przypadku wysokiego ryzyka niedoboru witamin u chorego stosowana jest comiesięczna suplementacja pozajelitowa. Jeśli istnieje ryzyko powstania owrzodzeń żołądka lub dwunastnicy, terapia obejmuje farmakologię z użyciem antagonistów receptorów histaminowych i inhibitorów pompy protonowej. U pacjentów z zaburzeniami wydzielania żółci stosowane są leki, np. kwas ursodeoksycholowy. Natomiast w przypadku występowania przewlekłych biegunek przyjmuje się leki przeciwbiegunkowe, np. loperamid. 

Z uwagi na niestabilność działania jelita w zespole jelita krótkiego wszystkie leki, łącznie z preparatami przeciwbiegunkowymi, mogą być stosowane tylko po konsultacji z lekarzem. 

Zespół krótkiego jelita – dieta i zalecenia żywieniowe

Wskazówki dla osób z zespołem krótkiego jelita zachowują ważność około 2 lat. To średni czas potrzebny na adaptację jelita po częściowej resekcji. Zalecenia żywieniowe eksperci dzielą na trzy fazy:

• faza ostra – to czas pooperacyjny, który trwa do 4 tygodni. Faza ostra zakłada całkowite żywienie pozajelitowe, które ma na celu ustabilizowanie stanu pacjenta po operacji; 

• faza adaptacji – polega na żywieniu pozajelitowym i wprowadzaniu żywienia doustnego;

• faza przewlekła – opiera się na diecie opracowanej przez specjalistę. Zalecane jest przyjmowanie od 6 do 10 małych posiłków w ciągu dnia. W fazie przewlekłej dopuszczalne jest żywienie dojelitowe. 

Dieta po operacji jelita opiera się na produktach lekkostrawnych, przyrządzonych metodą gotowania lub pieczenia. Unikaj żywności surowej, wysoko przetworzonej i ciężkostrawnej. W jadłospisie powinny się znaleźć produkty, które nie będą obciążać układu pokarmowego i nasilać objawów.

W związku z wysokim ryzykiem niedoborów witaminowych i mineralnych zalecenia żywieniowe w zespole jelita krótkiego obejmują pozajelitową lub doustną suplementację, która stanowi jednocześnie element leczenia. Suplementacja powinna być opracowana indywidualnie dla każdego pacjenta przez lekarza.