Zespół ogona końskiego – co warto wiedzieć o tej chorobie?

Zespół ogona końskiego – co to jest?

Zespół ogona końskiego (ang. cauda equina syndrome, CES) to dość rzadko występujący zespół objawów, wywołany uciskiem części lub wszystkich nerwów rdzeniowych ogona końskiego (L2–L5, S1–S5) i rdzeniowego nerwu guzicznego. Choć najczęściej spowodowany jest przepukliną krążka międzykręgowego, to potencjalnych przyczyn zespołu ogona końskiego jest o wiele więcej. Wystąpienie symptomów CES jest wskazaniem do niezwłocznej diagnostyki i leczenia, najlepiej w ciągu 48 godzin od początku objawów. Zbyt późne wdrożenie leczenia zwiększa ryzyko trwałego uszkodzenia nerwów, a tym samym zmniejsza szanse na ustąpienie zaburzeń neurologicznych.

Rdzeń kręgowy człowieka jest krótszy od kręgosłupa i kończy się na wysokości pierwszego lub drugiego kręgu lędźwiowego (L1 lub L2). Ogon koński jest zbiorem nerwów, które odchodzą od końcowego odcinka rdzenia kręgowego. Swoją nazwę struktura ta zawdzięcza charakterystycznemu wyglądowi, przypominającemu koński ogon. Termin ten został po raz pierwszy użyty przez francuskiego naukowca, Andre du Laurens, już w 1595 roku.

Zespół ogona końskiego występuje dość rzadko – u około 1 na 30–100 tysięcy osób. Najczęściej dotyczy młodych mężczyzn.

• Sprawdź też, jakie są przyczyny i objawy porażenia nerwu strzałkowego.

Jakie mogą być przyczyny zespołu ogona końskiego?

Najczęściej, bo aż w 45% przypadków, zespół ogona końskiego jest spowodowany przepukliną lędźwiowego krążka międzykręgowego. Do jego innych przyczyn należą:

• ropień nadtwardówkowy,

• krwiak nadtwardówkowy,

• zapalenie krążka międzykręgowego,

• uraz kręgosłupa,

• guz (zarówno pierwotny nowotwór ośrodkowego układu nerwowego, jak i przerzuty z innych narządów),

• stenoza (zwężenie) kanału kręgowego.

W bardzo rzadkich przypadkach zespół ogona końskiego może być też konsekwencją zakrzepicy żyły głównej dolnej lub przebytej operacji w obrębie dolnej części kręgosłupa.

• Poznaj też kluczowe informacje na temat zespołu rowka nerwu łokciowego.

Jakie objawy mogą świadczyć o zespole ogona końskiego?

Do objawów zespołu ogona końskiego należą:

• ból pleców,

• osłabienie i zaburzenia czucia w obrębie kończyn dolnych,

• zaburzenia oddawania moczu (nietrzymanie lub zatrzymanie moczu),

• zaburzenia defekacji (nietrzymanie lub brak oddawania stolca),

• zaburzenia czucia w okolicy krocza,

• zaburzenia erekcji.

Jeżeli zauważysz u siebie któryś z wyżej wymienionych symptomów, nie zwlekaj i zgłoś się do lekarza rodzinnego lub neurologa. Przed przystąpieniem do badania fizykalnego specjalista porozmawia z Tobą m.in. na temat doświadczanych objawów, przebytych chorób, urazów i zabiegów oraz przyjmowanych leków. Jeśli masz taką możliwość, zabierz ze sobą na wizytę całą dotychczasową dokumentację medyczną. W trakcie badania lekarz zwróci szczególną uwagę na obecność zaburzeń neurologicznych, w tym osłabienia siły mięśniowej w obrębie kończyn, zaburzeń czucia czy obniżenia napięcia zwieraczy odbytu. W przypadku podejrzenia zespołu ogona końskiego otrzymasz skierowanie do szpitala.

• Dowiedz się też, czym jest nerwica żołądka i jakie są jej objawy!

Jakie badania wykonać?

Złotym standardem diagnostyki pacjentów z objawami zespołu ogona końskiego jest rezonans magnetyczny kręgosłupa. U osób, u których istnieją przeciwwskazania do jego wykonania, należy wykonać tomografię komputerową z mielografią. To inwazyjne badanie, wymagające nakłucia lędźwiowego i podania do przestrzeni podpajęczynówkowej środka kontrastowego. Wynik badania powinien być niezwłocznie skonsultowany z neurochirurgiem lub ortopedą. W diagnostyce różnicowej uwzględnia się m.in. takie choroby, jak: niedokrwienie rdzenia kręgowego, mielopatię w przebiegu zakażenia HIV, poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego i stwardnienie rozsiane.

Metody leczenia u osób z zespołem ogona końskiego

Leczenie osób z zespołem ogona końskiego polega na operacyjnym odbarczeniu nerwów. Najczęściej przeprowadza się laminektomię, czyli usunięcie krążka międzykręgowego będącego przyczyną ucisku. Pamiętaj jednak, że przebieg zabiegu chirurgicznego jest ściśle uzależniony od choroby podstawowej.

• Dowiedz się też, jakie są przyczyny i objawy wad cewy nerwowej.

Zespół ogona końskiego – rokowanie

Rokowanie u pacjentów z zespołem ogona końskiego zależy przede wszystkim od czasu, który upłynął od wystąpienia pierwszych objawów do leczenia operacyjnego. Wczesne wdrożenie leczenia (do 48 godzin od pojawienia się symptomów) wiąże się z dobrym rokowaniem. Daje szansę na całkowite ustąpienie zaburzeń neurologicznych i pełen powrót do zdrowia. Im dłużej nerwy rdzeniowe są uciśnięte, tym większe jest ryzyko trwałych ubytków neurologicznych. Za niekorzystny czynnik rokowniczy uważa się także obecność zaburzeń w oddawaniu moczu.

• Przeczytaj też: Jak dbać o układ nerwowy? Dieta, sen i inne determinanty prawidłowej pracy mózgu.