Zespół policystycznych jajników (PCOS) – przyczyny, objawy, leczenie
Zespół policystycznych jajników (PCOS) to zaburzenie hormonalne, z którym zmaga się wiele kobiet w różnym wieku. Wiąże się z nim szereg problemów, do których należą m.in.: nieregularne cykle miesiączkowe, nadmierne owłosienie, nieadekwatny przyrost masy ciała czy trudności z zajściem w ciążę. Kobiety zmagające się z PCOS zazwyczaj stosują leczenie farmakologiczne, połączone z odpowiednią dietą oraz aktywnością fizyczną. Sprawdź, co jeszcze warto wiedzieć na temat tej często spotykanej przypadłości.
Polecane
Zespół policystycznych jajników (PCOS) – co to jest i kogo dotyczy problem?
Scenariusz w wielu przypadkach wygląda podobnie: młoda kobieta chce zajść w ciążę, ale mimo regularnych starań nie dochodzi do zapłodnienia. Po kilkunastu miesiącach para zaczyna szukać przyczyn niepłodności, podejrzewa problemy hormonalne i trafia do gabinetu ginekologa lub prosto do kliniki leczenia niepłodności. Jak się okazuje, aż 15% kobiet dowiaduje się przy tej okazji o zaburzeniu hormonalnym, tzw. zespole policystycznych jajników (PCOS). Szacuje się, że problem dotyczy co piątej kobiety w wieku od 15 do 44 lat, a do postawienia diagnozy dochodzi najczęściej w wieku rozrodczym, między 20. a 30. rokiem życia.
Zespół policystycznych jajników (PCOS, ang. polycystic ovary syndrome) to jedno z najczęściej występujących zaburzeń wydzielania hormonów u kobiet. Polega ono na tym, że organizm kobiety nie są uwolnione podczas owulacji lub komórki jajowe nie dojrzewają. W wyniku tego zaburzenia, otaczające je pęcherzyki jajnikowe obumierają i przybierają postać małych torbieli. Policystyczny jajnik ma większą objętość niż jego zdrowy odpowiednik, a na jego powierzchni widoczne są małe „guzki”. Zaniedbanie problemu, czyli brak ukierunkowanego leczenia, może prowadzić do szybszego rozwoju cukrzycy typu 2 i chorób sercowo-naczyniowych, a także sprzyja rozwojowi raka endometrium.
PCOS – jakie są przyczyny?
Endokrynopatia, czyli zaburzenie wydzielania hormonów w PCOS, spowodowana jest wpływem zbyt wysokiego stężenia męskich hormonów płciowych (testosteronu i androstendionu) – które są naturalnie obecne w organizmie kobiety – na jajniki. Jednak dokładna przyczyna takiego stanu rzeczy nie jest do końca wyjaśniona. Zdaniem naukowców jest to kombinacja różnych czynników, gdzie na pierwszy plan wysuwają się kwestie genetyczne. W praktyce oznacza to, że kobieta musi liczyć się ze zwiększonym ryzykiem zespołu policystycznych jajników, jeśli zaburzenie to dotyka innych kobiet w jej rodzinie. Ryzyko wystąpienia zaburzeń zwiększa się również u osób otyłych. Badacze stawiali hipotezy o uszkodzeniu jednego z genów lub o nadmiernym działaniu androgenów na dziecko w okresie prenatalnym. Teorie te mają jedynie charakter hipotez i nie są oficjalnie uznane za przyczynę tego zaburzenia.
Objawy zespołu policystycznych jajników
Zespół policystycznych jajników daje szereg nieprzyjemnych objawów. Do najczęstszych symptomów PCOS należą:
nieregularne cykle miesiączkowe, występujące rzadziej niż 8 razy w ciągu roku. Może też pojawić się krwawienia międzymiesiączkowe;
rzadkie owulacje lub ich całkowity brak – ten fakt obserwują przeważnie kobiety, które pragną zajść w ciążę i regularnie wykonują testy owulacyjne;
nadmierne owłosienie (hirsutyzm) – aż 70% kobiet z PCOS zmaga się z nadmiarem włosów w okolicy twarzy, brodawek sutkowych czy w okolicy lędźwiowo-krzyżowej;
hiperandrogenizm, czyli nadmiar hormonów męskich potwierdzony w badaniu laboratoryjnym;
zmiany trądzikowe na twarzy, plecach i klatce piersiowej;
przyrost masy ciała lub trudności w utracie zbędnych kilogramów. Brak odpowiedniego leczenia prowadzi do otyłości;
niewielkie torbiele na jajnikach widoczne na obrazie USG.
Oprócz objawów somatycznych występują również symptomy psychiczne, których nie powinno się ignorować. Należą do nich m.in. stany depresyjne, a nawet lękowe. Długotrwały smutek często ma przyczynę w braku akceptacji wyglądu własnego ciała.
Jak przebiega diagnostyka zespołu policystycznych jajników?
Diagnostyka zespołu policystycznych jajników rozpoczyna się często w gabinecie ginekologicznym. Aby stwierdzić zaburzenie wydzielania hormonów, muszą wystąpić 2 z 3 podanych warunków:
Rzadka owulacja lub jej brak.
Hiperandrogenizm potwierdzony w badaniach klinicznych.
Obecność torbieli na jajnikach w badaniu USG (min. 12 pęcherzyków o średnicy do 9 mm) oraz objętość jajnika większa niż 10 cm³.
W trakcie diagnostyki należy również wykluczyć inne choroby, takie jak: niedoczynność tarczycy, wrodzony przyrost nadnerczy, chorobę Cushinga czy nowotwory. Pacjentka musi podać się szczegółowym badaniom hormonalnym (kontroli poziomu progesteronu, testosteronu, prolaktyny czy hormonów tarczycy) i zrobić badania w kierunku insulinooporności, która także może towarzyszyć zespołowi policystycznych jajników.
Sprawdź, jakie mogą być inne przyczyny braku okresu.
Zespół policystycznych jajników (PCOS) – leczenie
Leczenie zespołu policystycznych jajników powinno przebiegać wielotorowo. Ogromne znaczenie odgrywa dieta, która powinna bazować na niskokalorycznych produktach o niskim indeksie glikemicznym. Do tego warto dodać umiarkowaną aktywność fizyczną (3–4 treningi w tygodniu po mniej więcej 30 min), która również sprzyja utrzymaniu wskaźnika BMI na odpowiednim poziomie. Szacuje się, że obniżenie wagi o 5% daje efekty zbliżone do leczenia farmakologicznego. Co ważne, wypracowanie zdrowych nawyków pomaga uniknąć innych powikłań PCOS, do których należą cukrzyca typu 2 czy choroby sercowo-naczyniowe.
W wielu przypadkach konieczne jest leczenie farmakologiczne, bazujące głównie na lekach na cukrzycę i środkach antykoncepcyjnych. W procesie leczenia ważną rolę odgrywają ginekolog i endokrynolog, ale warto zwrócić się także do dietetyka i psychologa, którzy pomogą w racjonalnej utracie wagi oraz poprawie samopoczucia psychicznego. Pamiętaj, że właściwie dobrane leczenie zespołu policystycznych jajników to bardzo ważny krok do zajścia w ciążę!
Czy zespół policystycznych jajników jest uleczalny?
Zespół policystycznych jajników nie jest chorobą, którą można całkowicie wyleczyć. Jednak można znacznie zmniejszyć jego objawy zarówno sposobami niefarmakologicznymi, jak i farmakologicznymi. Zmiana trybu życia może znacznie zmniejszyć objawy dokuczające pacjentce, zaleca się prowadzenie regularnej aktywności fizycznej, zmianę diety na bogatą w składniki odżywcze, a ubogą w cukry proste, co pozwoli na obniżenie masy ciała. Ponadto należy zauważyć, że zmiana masy ciała o 5% daje efekty podobne do leczenia farmakologicznego. W farmakoterapii stosuje się leki dobrane indywidualnie do każdej pacjentki, korzysta się z takich preparatów, jak metformina czy antykoncepcyjna tabletka dwuskładnikowa lub inne leki obniżające stężenie androgenów, na przykład octanu cyproteronu. Choć zespół PCOS nie jest wyleczalny, prowadzenie terapii zmniejsza ryzyko niepłodności, chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy typu drugiego i nowotworów błony śluzowej macicy, a co najważniejsze – poprawia samopoczucie pacjentki.
lek. Magdalena Drąg-Drogoń
- A. Jakimiuk i in., Zespół policystycznych jajników – endokrynologia ginekologiczna, Wydawnictwo Echo Kompendium, Gdynia 2020.
- J. Fung i in., Skuteczne metody na PCOS. Zapobieganie i odwracanie skutków zespołu policystycznych jajników dzięki specjalnej diecie i postowi, Wydawnictwo Vital, Białystok 2022.
- H. Wright, Zespół policystycznych jajników PCOS. Żywność eliminująca przyczynę bezpłodności, cukrzycy, chorób serca i wielu innych dolegliwości, Wydawnictwo Vital, Białystok 2019.
Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych w Welbi należy skonsultować ich treść z lekarzem. Welbi dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów był najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.
Najchętniej czytane
