Przyczyny, objawy i leczenie zespołu Tourette’a

Czym jest zespół Tourette’a

Niekontrolowane tiki nerwowe, mimowolne wydawanie dźwięków lub obscenicznych słów – to podstawowe i najbardziej charakterystyczne objawy zespołu Tourette’a. Jest to choroba neurologiczna o podłożu genetycznym, jednak jej przyczyny nie są do końca poznane. Podejrzewa się, że jest spowodowana nieprawidłowym metabolizmem neuroprzekaźników, które znajdują się w mózgu. Prawdopodobieństwo zachorowania jest wyższe, jeśli wcześniej w rodzinie były przypadki występowania zespołu Tourette’a. Choroba jest stosunkowo rzadka, cierpią na nią ok. 4 osoby na 1000. Częściej dotyka mężczyzn. Spośród wszystkich chorych zaledwie 25 proc. stanowią kobiety.

Tiki nerwowe występujące w zespole Tourette’a to mimowolne, niekontrolowane skurcze mięśni. Mogą obejmować małe partie, np. twarz (mruganie, wykrzywianie ust), bądź całe kończyny (np. wyrzucanie ramion, kopanie). Zazwyczaj przyjmują formę zarówno ruchową, jak i werbalną. Oznacza to, że chory czuje przymus wydawania dźwięków, np. mlaskania, chrząkania, szczekania, a niekiedy nawet wyrzucania z siebie obscenicznych słów. Objawy nasilają się zwłaszcza w sytuacjach stresowych, np. przed ważną rozmową w pracy lub egzaminem. Katalizatorem może być też lęk, podniecenie lub zmęczenie. Przeważnie chorzy czują, że za chwile nastąpi atak, nie są w stanie jednak go powstrzymać.

Należy podkreślić, że osoby chore na zespół Tourette’a są w pełni sprawne intelektualnie i rozwijają się jak ich rówieśnicy. Są świadomi wykonywanych przez siebie tików oraz wypowiadanych słów, jednak nie mogą nad nimi zapanować. Dla osób, które nie wiedzą, na czym polega ta choroba, ich zachowanie może wydawać się obsceniczne i dziwne. Niestety poprzez strach, jak zostaną odebrani przez otoczenie, chorzy często mają problemy z nawiązywaniem kontaktów międzyludzkich i separują się od społeczeństwa. Dlatego tak ważna jest wczesna diagnoza. Choć zespół Tourette’a jest nieuleczalny, to jednak dzięki leczeniu można skutecznie zminimalizować jego objawy.

Objawy zespołu Tourette’a

Pierwsze objawy choroby pojawiają się zazwyczaj w dzieciństwie. Można je zaobserwować już od 2. roku życia. Są niespecyficzne, dlatego trudno je rozpoznać. Pierwsze tiki u dzieci zazwyczaj polegają na gwałtownym i częstym mruganiu oraz wykrzywianiu twarzy. Do tego dochodzą nadpobudliwość i problemy ze skupieniem uwagi. To powinny być sygnały, aby udać się z maluchem do neurologa albo pediatry. Na początku objawy nie są nasilone. Tiki są proste, łagodne i nie przeszkadzają w codziennym funkcjonowaniu. Z biegiem lat jednak przybierają na sile i stanowią poważny problem. Najbardziej charakterystyczne objawy zespołu Tourette’a to:

• wykrzywianie ust,

• pochrząkiwania,

• mlaskanie,

• kaszel,

• szczekanie,

• jęczenie,

• tiki nerwowe,

• niekontrolowane ruchy głową i kończynami,

• wyrzucanie z siebie niecenzuralnych słów.

Zdarza się, że zespół Tourette’a występuje razem z nerwicą natręctw. Chory wówczas czuje niezależną od jego woli potrzebę wykonywania pewnych rytuałów bądź czynności po kilka razy, np. sprawdza, czy wyłączył kuchenkę, zamknął drzwi na klucz albo dotyka twarzy. Tiki nerwowe nie zawsze są takie same, mają też różne nasilenie. Wbrew popularnej opinii koprolalia, czyli przymus wypowiadania wulgarnych słów, nie jest częstym objawem schorzenia. Występuje jedynie u około 15 proc. chorych. Zdarza się, że chorobie towarzyszą także inne zaburzenia, takie jak nadpobudliwość psychoruchowa, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, problemy ze snem, niekontrolowane wybuchy złości, a nawet depresja.

Zespół Tourette’a nie skraca życia pacjenta, nie towarzyszą mu też inne choroby upośledzające funkcjonowanie organizmu. Chory może dożyć do późnej starości tak samo, jak jego zdrowi rówieśnicy.

Leczenie zespołu Tourette’a

Choć zespół Tourette’a jest chorobą nieuleczalną, to jednak istnieją metody skutecznej walki z jej objawami. Kluczowa jest wczesna diagnoza. Choroba pojawia się w wieku dziecięcym, dlatego dokładnie obserwuj swojego malucha. Jeśli zauważysz, że często i intensywnie mruga, mimowolnie wykrzywia twarz, jest przy tym nadpobudliwy i ma problemy z koncentracją, to znaczy, że trzeba udać się do lekarza. Diagnozowaniem i leczeniem zespołu Tourette’a zajmuje się neurolog. Przede wszystkim przeprowadzi dokładny wywiad, w którym zapyta o rodzaje tików, objawy, ich nasilenie i sytuacje, w których się pojawiają. Kluczowe jest także, czy choroba występowała wcześniej w rodzinie.

Jeśli tak, prawdopodobieństwo zachorowania jest większe. Gdy usłyszysz diagnozę, możesz zacząć leczenie. Zazwyczaj jest to leczenie farmakologiczne połączone z terapią behawioralną. Nie zlikwiduje to całkowicie objawów, jednak pozwoli zminimalizować tiki nerwowe i nauczyć się z nimi żyć. Dzięki temu chory będzie mógł bez przeszkód funkcjonować w społeczeństwie. Im wcześniej rozpoczęte leczenie, tym większa szansa, że dziecko będzie mogło normalnie żyć, bawić się z przyjaciółmi, chodzić do szkoły i nie zostanie wyparte z grupy rówieśniczej.