Czym jest żółtaczka i jak się objawia?

Czym jest żółtaczka?

Żółtaczka sama w sobie nie jest jednostką chorobową, a bardzo widocznym objawem, który w większości przypadków sugeruje rozwijające się choroby wątroby. Do żółtaczki dochodzi z powodu zbyt wysokiego stężenia bilirubiny w krwi. Jest to obserwowane jako zażółcenie skóry, błon śluzowych i twardówek oczu.

Bilirubina jest żółtym barwnikiem, który może pojawić się we krwi w nadmiarze w wyniku rozpadu krwinek czerwonych (erytrocytów), upośledzenia jej przemiany (inaczej sprzęgania) w wątrobie lub zaburzenia odpływu w przewodach żółciowych.

Prawidłowo przekształcona bilirubina po rozpadzie krwinek przenika do krwi, skąd jest transportowana do wątroby. Tam zostaje wychwytywana przez komórki wątroby i sprzęgana jest z kwasem glukuronowym z udziałem wielu enzymów. Końcowym etapem przemian jest wydzielenie jej do przewodów żółciowych.

Dlaczego żółtaczka to stan groźny dla zdrowia i życia? 

Bilirubina jest słabo rozpuszczalna w wodzie. Nie ma więc możliwości, aby pozbyć się jej z organizmu z moczem. Należy pamiętać, że w wysokich stężeniach przenika ona przez barierę krew – mózg, działając na tkankę mózgową toksycznie. Połączenie z kwasem glukuronowym, które zachodzi w wątrobie, sprawia, że bilirubina staje się związkiem rozpuszczalnym w wodzie i możliwym do usunięcia w bezpieczny dla organizmu sposób.

Jakie są rodzaje żółtaczki?

Istnieją trzy rodzaje żółtaczki: przedwątrobowa, wątrobowa i pozawątrobowa.

Żółtaczka przedwątrobowa

Jej przyczyną jest nadmierna produkcja bilirubiny, która przekracza fizjologiczne możliwości wątroby do jej metabolizmu. Dzieje się to w wyniku zwiększonego rozpadu krwinek czerwonych (żółtaczka hemolityczna) lub rozpadu niektórych białek budujących mięśnie. Wątroba nie nadąża z jej przetwarzaniem, więc jest to stan groźny dla zdrowia. Może doprowadzić do uszkodzenia mózgu, jeśli stężenie bilirubiny osiągnie zbyt wysoki poziom. W tej grupie żółtaczek znajdują się też te jednostki chorobowe, które wynikają z zaburzenia sprzęgania bilirubiny z kwasem glukuronowym, oraz zaburzenia wychwytu bilirubiny. Są wśród nich zespół Criglera-Najjara i żółtaczka noworodków.

Lekarz może rozpoznać żółtaczkę przedwątrobową na podstawie wyników badań krwi, w których zauważyć można wzrost stężenia bilirubiny pośredniej. Z kolei w badaniu moczu można stwierdzić podwyższone stężenie urobilinogenu. 

Żółtaczka to nie tylko objaw chorób. Może być równie dobrze przejściowym, naturalnym stanem, jak ma to miejsce u noworodków. Jej przyczyną jest niedojrzałość wątroby i zaburzenie sprzęgania bilirubiny z kwasem glukuronowym. Ten rodzaj żółtaczki pojawia się zazwyczaj w drugiej dobie życia dziecka i powoli ustępuje do dziesiątej doby.

Do objawów żółtaczki hemolitycznej należą: powiększona śledziona, kał o ciemnym zabarwieniu i mocz o bardzo jasnym kolorze.

Żółtaczka wątrobowa, zwana miąższową

Ten rodzaj żółtaczki wywołany jest przez wirusowe zapalenie wątroby typu A, B lub C. Innymi powodami wystąpienia objawów żółtaczki są: choroba nowotworowa, poalkoholowa marskość wątroby lub toksyczne uszkodzenie wątroby. Głównymi objawami żółtaczki wątrobowej są: świąd skóry, nudności, wymioty i bóle brzucha.

Żółtaczka pozawątrobowa, inaczej zwana mechaniczną lub zastoinową

Ten rodzaj żółtaczki, jak sama nazwa wskazuje, wynika z zastoju żółci w drogach żółciowych. Pojawia się ona jako konsekwencja zapalenia dróg żółciowych, rozwoju guza trzustki lub kamicy dróg żółciowych. W tym typie żółtaczki ilość produkowanej bilirubiny jest prawidłowa, a problem związany jest z odprowadzaniem żółci. Wśród objawów żółtaczki pozawątrobowej należy wymienić: dreszcze, gorączkę, mdłości, wymioty oraz brak apetytu.

Jakie są przyczyny wystąpienia żółtaczki?

Żółtaczka może wystąpić w przebiegu bardzo wielu schorzeń. Są wśród nich:

• wirusowe zapalenie wątroby,

• infekcje bakteryjne,

• zażywanie zbyt dużych dawek leków,

• stłuszczenie wątroby,

• marskość wątroby,

• schorzenia o podłożu genetycznym, takie jak zespół Gilberta (łagodna choroba metaboliczna uwarunkowana genetycznie),

• niedrożność dróg żółciowych,

• kamica dróg żółciowych,

• zwężenie przewodu żółciowego,

• autoimmunologiczne zapalenie wątroby,

• ostra niewydolność komórek wątroby,

• nowotwór trzustki.

Tak wiele możliwych schorzeń sprawia, że niezwykle ważne jest ustalenie przyczyny występowania tego symptomu celem zastosowania odpowiedniego leczenia. 

Jakie badania laboratoryjne wykonać, mając żółtaczkę?

Jeśli zauważysz u siebie symptomy wskazujące na żółtaczkę, nie zwlekaj i skontaktuj się z lekarzem internistą. Przeprowadzi on szczegółowy wywiad kliniczny i zleci diagnostykę przyczyn obecności żółtaczki. W wielu przypadkach konieczna jest również konsultacja z hepatologiem.

Do podstawowych oznaczeń niezbędnych w diagnostyce żółtaczki należą:

• badanie stężenia całkowitej i bezpośredniej bilirubiny we krwi lub w moczu,

• badanie aktywności aminotransferaz, fosfatazy alkalicznej i gamma glutamylotransferazy we krwi,

• badanie morfologii krwi,

• badanie układu krzepnięcia,

• badania w kierunku wirusowego zapalenia wątroby,

• biopsja lub laparoskopia wątroby (badania inwazyjne).

W diagnostyce przyczyn żółtaczki wykonuje się również badania obrazowe, takie jak USG jamy brzusznej oraz tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny, które pozwalają na wykrycie guzów jamy brzusznej i powiększenia wątroby.

W jaki sposób należy leczyć żółtaczkę?