Bluszcz pospolity – kiedy jest trujący, a kiedy wspomaga zdrowie?

Jak wygląda bluszcz pospolity?

Bluszcz pospolity (łac. Hedera Helix) należy do krzewów z rodziny Araliowatych (łac. Araliaceae). Zachowuje zielone liście przez cały rok. Dlatego tak chętnie jest zasadzany przy budynkach, murach i ogrodzeniach jako roślina ozdobna. Wówczas z pomocą korzeni czepnych wyrastających z łodygi powoli pnie się po ścianie ku górze. Co ciekawe, jest to jedyne zimnozielone pnącze występujące w Polsce, dlatego jest objęte częściową ochroną na naturalnych stanowiskach.

Bluszcz pospolity zimozielony występuje na terenie Europy Zachodniej i Środkowej, w tym także w Polsce (zwłaszcza w liściastych lasach na nizinach). Po zasadzeniu bluszczu pospolitego na ogrodzeniu czy przy murze pnie się on na wysokość kilku metrów. Z łodygi wyrastają pięcioklapowe zielone liście o nasadzie w kształcie serca. Kwiaty bluszczu pospolitego mają jasnozielony kolor i układają się w półokrągłe formy.

Możesz spotkać się z wieloma odmianami tej rośliny, w tym:

• Arborescens w postaci krzewu bez korzeni czepnych,

• Crispa o jasnozielonych, karbowanych liściach,

• Goldheart o dwukolorowych liściach w kształcie serca,

• Professor Seneta o ciemnozielonych liściach z jasnymi zdobieniami,

• Sagittifolia o wydłużonych liściach z wyraźnymi wcięciami.

Cenne składniki bluszczu pospolitego

Bluszcz w Polsce jest traktowany przede wszystkim jako roślina ozdobna. Tymczasem to też zioło, które zawiera wiele cennych składników korzystnie wpływających na zdrowie:

• emetynę, która ma działanie pierwotniakobójcze, a także wspomaga wykrztuszanie i działa wymiotnie;

• saponiny trójterpenowe, które działają przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo, a dodatkowo wspierają pracę układu krwionośnego;

• flawonoidy, które mają działanie antyoksydacyjne;

• kwasy fenolowe, które działają przeciwzapalnie, ściągająco, a także redukują obrzęki;

• beta-karoten, który stymuluje produkcję włókien kolagenowych.

Czy bluszcz pospolity jest trujący?

Mimo wielu cennych składników bluszcz pospolity może być szkodliwy. Dzieje się tak jednak wówczas, gdy jest stosowany niezgodnie z zaleceniami. W roślinie znajduje się niewielka ilość alkaloidu emetyny. Związek ten kumuluje się w organizmie. Dlatego, jeśli jest dostarczany w dużych dawkach, może doprowadzić do uszkodzenia żołądka, wątroby oraz zahamować pracę serca.

Ostrożne stosowanie przetworów z bluszczem pospolitym jest też istotne ze względu na ryzyko podrażnienia śluzówki żołądka i jelit, a także wywołania nadmiernych wymiotów i biegunek, mogących doprowadzić do odwodnienia.

Prozdrowotne właściwości bluszczu pospolitego

Bez wątpienia warto mieć bluszcz pospolity w domu. Możesz zasadzić go w donicy, a jeśli warunki Ci na to pozwalają – w ogrodzie przy siatce czy murze. Zaletą bluszczu pospolitego jest szybki wzrost rośliny – w ciągu roku może zwiększyć długość pędów nawet o 1 m. Wystarczy więc, że posadzisz sadzonkę bluszczu pospolitego jesienią lub wczesną wiosną, aby w kolejnym roku o tej samej porze cieszyć się okazałą już rośliną.

Wartościowe są wyłącznie liście rośliny zbierane wraz z końcem lata. Mają one zastosowanie przede wszystkim w kojeniu dolegliwości dróg oddechowych. Działają wykrztuśnie, a także rozkurczowo, przeciwobrzękowo i przeciwzapalnie (podobnie jak liście i sok z brzozy omszonej oraz napary z cząbru). Warto więc sięgać po wyciągi z liści bluszczu pospolitego zimą, gdy będziesz zmagać się z infekcją dróg oddechowych. Dzięki przetworom z liści bluszczu pospolitego złagodzisz kaszel, wspomożesz odkrztuszanie czy złagodzisz nieżytowe zapalenie oskrzeli. Warto też stosować płukanki z zioła, aby złagodzić stany zapalne jamy ustnej i gardła.

Dziko występująca odmiana bluszczu pospolitego – hedera helix – może wywołać krwawienie miesiączkowe u kobiet i łagodzi bóle związane z menstruacją. Jeśli jednak zmagasz się z nieregularnymi cyklami – nie traktuj terapii ziołami jako wyłącznej metody leczenia. Skonsultuj się z ginekologiem, ponieważ może być to oznaką poważnych zaburzeń (np. nieprawidłowej pracy tarczycy).

Bluszcz hedera helix zimozielony wykazuje właściwości antymiotyczne (zapobiegające podziałom komórkowym), a przez to bywa uznawany za roślinę o potencjale antynowotworowym. Preparaty z bluszczem pospolitym mogą być przez to stosowane jako element profilaktyki przeciwnowotworowej, ale nigdy jako alternatywna metoda terapeutyczna.

Bluszcz pospolity może być też stosowany przy uciążliwych migrenach. Łagodzi wówczas ból głowy i tym samym umożliwia normalne funkcjonowanie. Ze względu na działanie przeciwbólowe bluszczu pospolitego warto stosować go zewnętrznie w formie okładów czy kąpieli łagodzących dolegliwości związane z reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS), a także do kojenia stanów zapalnych skóry. Podobne działanie ma nie tak popularna bylica boże drzewko. Ponadto kosmetyki zawierające wyciąg z bluszczu pospolitego przyspieszają spalanie tłuszczu zgromadzonego pod skórą. Z tego względu są chętnie wykorzystywane w terapii antycellulitowej.

Bluszcz pospolity ma łagodne działanie moczopędne. Można więc po niego sięgnąć przy moczówce nerkowej. Jest to zaburzenie polegające na ograniczonej reakcji kłębuszków nerkowych na wydzielany przez przysadkę hormon antydiuretyczny. Jeśli zależy Ci na szybszym pozbyciu się nadmiaru wody zgromadzonej w tkankach, to lepszym sprzymierzeńcem będzie chaber bławatek.

Zastosowanie bluszczu pospolitego

Najłatwiejszym w przygotowaniu przetworem bluszczu pospolitego jest napar do stosowania zewnętrznego i wewnętrznego. Możesz go przygotować, zalewając jedną łyżkę liści szklanką gorącej (ale nie wrzącej) wody. Miksturę odstaw na noc. Rano należy napój zagotować, a następnie odcedzić. Dopiero wówczas jest on gotowy do zastosowania.

Jeśli chcesz złagodzić przebieg infekcji dróg oddechowych, pij jedną trzecią szklanki napoju nie więcej niż dwa lub trzy razy na dobę. Gdy natomiast chcesz złagodzić ból związany z RZS czy ukoić stany zapalne przy trądziku, wówczas nasącz naparem waciki i przyłóż je do bolącej tkanki lub zaczerwienionej skóry.