Czym jest i za co odpowiada dopamina? Dlaczego nazywana jest hormonem szczęścia?
Dopamina to ważny w organizmie neuroprzekaźnik, który pełni wiele funkcji. Odpowiada m.in. za napęd ruchowy i koordynację ciała, ale też stymuluje wydzielanie wielu enzymów. Możesz znać ją pod nazwą hormonu szczęścia. Dowiedz się, jak działa i jakie funkcje pełni dopamina!
Polecane
Co to jest dopamina i gdzie powstaje?
Dopamina jest organicznym związkiem chemicznym z grupy katecholamin, wytwarzanym i syntezowanym przede wszystkim w centralnym układzie nerwowym, czyli w mózgu i rdzeniu kręgowym, ale dodatkowo wykazuje aktywność autokrynną w niektórych tkankach obwodowych (kanalikach nerkowych, nerkowych naczyniach krwionośnych, pęcherzykach płucnych, trzustce, naczyniach krwionośnych płuc i serca). Dopamina pełni w organizmie człowieka wiele złożonych funkcji. Mechanizm jej aktywności polega na pobudzaniu receptorów dopaminergicznych i adrenergicznych, w których odpowiednie białka uwalniane są na drodze przepływu impulsów sygnałowych, co prowadzi do danej reakcji. W sytuacji, kiedy dopamina nie trafia do właściwych receptorów, jest metabolizowana i wydalana z organizmu wraz z moczem. Podobnie jak serotonina stanowi neuroprzekaźnik, którego zbyt niski lub za wysoki może być jednym z czynników, które zaburzają funkcjonowanie całych układów w ciele człowieka.
Za co odpowiada dopamina?
Dopamina w mózgu stymuluje odpowiednie ośrodki do wywołania reakcji w organizmie, przede wszystkim o charakterze somatycznym. Przygotowują one do wzmożonego i natychmiastowego wysiłku fizycznego. Dopamina jest związana z odpowiedzią na czynniki stresogenne, wprowadzające organizm w tzw. tryb walki lub ucieczki. Poza tym dopamina odpowiedzialna jest nie tylko za ruch. Oddziałuje także na siłę motywacji oraz sferę emocjonalną. Wszystkie uwarunkowania, zarówno fizyczne, jak i psychoemocjonalne, bezpośrednio wpływają na ciśnienie krwi, tempo akcji serca czy stężenie glukozy we krwi, ale też na inne funkcje, w tym zachowanie. Niska dopamina może powodować obniżony nastrój, nerwowość, a nawet zaburzenia lękowe, ale i wiele innych dolegliwości związanych z wystąpieniem silnego stresu. Ze względu na właściwości i działanie dopaminy ważne jest, aby dbać o jej odpowiedni poziom. Osoby z długo utrzymującym się niedoborem dopaminy często zmagają się z różnego rodzaju uzależnieniami, z kolei nadwyżka enzymu sprzyja powstawaniu halucynacji lub innych zaburzeń rzeczywistości.
Naturalna dopamina odgrywa wiele ról w obszarze układu nerwowego, zarówno w odcinku centralnym, jak i w obwodowym. W układzie pozapiramidalnym wpływa na napęd ruchowy, koordynację ciała oraz napięcie mięśni. Odpowiada za procesy emocjonalne oraz wyższe czynności psychiczne. Co więcej, jest blisko związana z regulacją wydzielania hormonów przez podwzgórze, w tym głównie prolaktyny i gonadotropin.
Najważniejsze właściwości
Dopamina w mózgu człowieka istotnie wpływa na motywację do działania, z tego względu bywa również określana neuroprzekaźnikiem wzmocnienia. Jej właściwy poziom stymuluje bowiem do podejmowania aktywności, ukierunkowanej na coś pozytywnego, i do unikania negatywnych bodźców. Dzieje się tak za sprawą tzw. układu nagrody. Pobudza on wydzielanie dopaminy, zwiększając jej poziom w odpowiedzi na przyjemności zapewniane umysłowi w postaci doznań fizycznych lub chemicznych, np. jedzenie, wysiłek fizyczny, stosunek płciowy. To jednak w nieodpowiednich proporcjach bywa zgubne, ponieważ bodźce uzależniające wpływają na silne skoki dopaminy, co może powodować wahania nastroju, a nawet dewiacyjne dążenie do zaspokajania potrzeby ponownego jej wyrzutu. Chcąc uniknąć nieprzyjemnych objawów, uważaj szczególnie na używki. Jedną z nich bywa kawa. Dopamina po jej spożyciu wywołuje uczucie zadowolenia, ale dla trwałego efektu musi być dostarczana regularnie. Podobnie działa dopamina w jedzeniu, np. w czekoladzie czy w niezdrowych przekąskach. Omawiany hormon wpływa na funkcje poznawcze i procesy myślowe. Warunkuje samopoczucie. Efektem jego działania są tzw. motyle w brzuchu, charakterystyczne dla stanu zakochania się i euforii.
Działanie na funkcje somatyczne
Dopamina oprócz tego, że odgrywa dużą rolę w kontroli motorycznej ciała, wpływa na układ endokrynny. Dzięki zdolności do regulacji niektórych hormonów pobudza laktację, warunkuje procesy macierzyństwa oraz wpływa na libido. Poza tym naturalna dopamina oddziałuje na układ pokarmowy (usprawnia pasaż jelit), immunologiczny (wzmacnia odporność) oraz ruchu (zwiększa wytrzymałość kości i siłę mięśni).
Dopamina – hormon szczęścia
Syntetyczna dopamina bywa wykorzystywana w leczeniu niektórych chorób, takich jak depresja lękowa, ale jej poziom możesz także podnosić w sposób naturalny. Ze względu na właściwości polepszające nastrój, emocje i fizyczne zdolności bywa określana hormonem szczęścia. Tę nazwę zyskała za sprawą stymulacji ośrodka przyjemności w mózgu. Skok dopaminy możesz odczuć, wykonując wszelkie czynności, które sprawiają Ci przyjemność i mobilizują do dalszego ich wykonywania. Co więcej, aktywność dopaminy rozpoczyna się już na etapie oczekiwania na te czynności. To oznacza, że nawet na samą myśl o nich oraz kiedy wiesz, że ich doznasz, Twój organizm rozpoczyna przechodzenie w stan euforii i podniecenia.
- W. Janiec, Kompendium farmakologii, PZWL, Warszawa 2015.
- A.Longstaff, Neurologia. Krótkie wykłady, PWN, Warszawa 2012.
- A. Suchanecka, Rola dopaminy w procesach motywacyjnych i powstawaniu uzależnień, „Neurokognitywistyka w Patologii i Zdrowiu” 2011–2013.
Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych w Welbi należy skonsultować ich treść z lekarzem. Welbi dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów był najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.
Najchętniej czytane
