Co to są fobie i jakie są ich rodzaje?

Czym są fobie?

Słowo fobia pochodzi od starogreckiego wyrazu phobos, oznaczającego ‘lęk’ lub ‘strach’. Dobrze oddaje to charakter opisywanej przypadłości. Wszystkie fobie zaliczają się do zaburzeń nerwicowych, których głównym objawem jest uciążliwy lęk o dużym nasileniu. Może być wywołany przez określone obiekty, zjawiska lub sytuacje, które obiektywnie nie stanowią zagrożenia. Fobie związane są więc ze strachem, który jest zupełnie irracjonalny i nieuzasadniony. Utrudnia on przy tym normalne funkcjonowanie. Jeśli zmagasz się z fobią, zaczynasz unikać stresogennych bodźców, co w wielu przypadkach może zaburzać codzienne życie.

Jakie są fobie? Podstawowy podział

Wszystkie możliwe fobie zostały podzielone na kilka grup. Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 wśród tego typu zaburzeń lękowych występują:

• agorafobia – chorobliwy lęk przed przebywaniem na otwartej przestrzeni. Może wiązać się również ze znalezieniem się w sytuacji, z której ciężko się wydostać lub gdy trudno jest uzyskać od kogoś pomoc. Uporczywy strach dotyczy więc m.in. wychodzenia z domu, korzystania z transportu publicznego i samotnego podróżowania, robienia zakupów w supermarkecie i stania w kolejce lub przebywania w tłumie,

• fobie społeczne – często określane są jako fobie przed ludźmi, ponieważ wiążą się z lękiem, który pojawia się w momencie przebywania wśród innych osób oraz w różnych sytuacjach społecznych. Bodźcami, które wywołują irracjonalny niepokój, mogą być m.in. chodzenie na randki, wystąpienia publiczne, spotkania w grupie, telefonowanie do kogoś czy jedzenie w miejscu publicznym. Typem takich zaburzeń nerwicowych jest m.in. fobia szkolna, która objawia się strachem przed chodzeniem do szkoły,

• fobie specyficzne (inaczej izolowane lub proste) – wyjątkowo popularne fobie, które wiążą się z występowaniem ogromnego lęku w obliczu konkretnych sytuacji lub obiektów. Ich przykładem może być dość powszechna arachnofobia, czyli strach na widok pająków. Co istotne, taka fobia prosta wyróżnia się silnym dążeniem do unikania stresogennych czynników,

• inne zaburzenia lękowe, które występują w postaci fobii,

• bliżej nieokreślone fobie.

To oczywiście najbardziej ogólny podział. W praktyce wszystkich fobii jest aż kilkaset – każdą jednak można przyporządkować do jednej z powyższych grup.

Skąd się biorą fobie?

Wiesz już, jakie istnieją fobie. Z czego może jednak wynikać tak irracjonalny i nieadekwatny do sytuacji lęk? Pod tym względem istnieje kilka teorii. Niektóre z nich źródeł fobii upatrują w czynnikach genetycznych. Zgodnie z tymi teoriami strach i tendencje do niego można niejako odziedziczyć. Równie istotne są warunki środowiskowe. Wśród nich znajdują się m.in. przeżyte niegdyś traumatyczne lub nieprzyjemne wydarzenia. Fobie, zwłaszcza specyficzne, mogą zostać również wyuczone. Jeżeli jako dziecko obserwowałeś nadmierne, lękowe reakcje swoich rodziców na określone bodźce, sam możesz przejąć ich schemat zachowania.

Jakie objawy dają fobie?

Choć istnieją różne fobie, objawiają się one zazwyczaj w podobny sposób. Wystawienie na stresogenny bodziec lub sytuację skutkuje wystąpieniem symptomów zarówno fizycznych, jak i psychicznych. Wśród nich najczęściej znajdują się:

• przyspieszony puls i bicie serca,

• uczucie duszności,

• dolegliwości bólowe (głównie bóle brzucha i głowy),

• drżenie dłoni,

• wzmożona potliwość,

• uczucie ściśniętego gardła,

• zawroty głowy,

• nudności, wymioty i biegunka,

• napięte mięśnie,

• problemy z koncentracją

• ogólny niepokój,

• ataki paniki.

Ze względu na nieprzyjemne objawy fobie społeczne, specyficzne i inne mogą skutecznie uprzykrzyć życie. Nasilenie symptomów bywa jednak różne i zależy od stopnia zaawansowania danego zaburzenia nerwowego.

Jakie są najpopularniejsze fobie?

Na silne lęki może cierpieć nawet 10% społeczeństwa. Niektóre z nich występują rzadziej, inne częściej. Wśród stosunkowo popularnych fobii na pewno znajduje się fobia społeczna. Najczęściej rozwija się w dzieciństwie. Wiele osób myli ją z nadmierną nieśmiałością oraz z introwersją. Jeśli jednak dziecko lub nastolatek ma duże trudności z przebywaniem wśród ludzi, warto zasięgnąć porady specjalisty. Nieleczona fobia społeczna jest bowiem źródłem wielu problemów, również w dorosłym życiu.

Bardzo częste są różnego typu fobie specyficzne. Wśród nich najbardziej powszechne to:

• klaustrofobia – lęk przed przebywaniem w małych, ciasnych pomieszczeniach (np. w windzie),

• arachnofobia – lęk przed pająkami lub innymi podobnymi bezkręgowcami,

• ofidiofobia – lęk przed obecnością węży

• akrofobia – inaczej lęk wysokości, związany z przebywaniem na dużych wysokościach,

• awiofobia – lęk przed lataniem samolotem,

• nyktofobia – lęk, popularny zwłaszcza u dzieci, związany ze strachem przed ciemnością,

• brontofobia – lęk przed piorunami i burzą,

• dentofobia – lęk przed wizytami u stomatologa,

• aichmofobia – lęk przed igłami oraz innymi ostro zakończonymi przedmiotami,

• tokofobia – lęk dotyczący kobiet, który jest związany z paraliżującym strachem przed naturalnym porodem.

Warto przy tym pamiętać, że aby zakwalifikować dany lęk do fobii, musi być on uporczywy i zupełnie nieproporcjonalny do sytuacji, a przy tym zaburzać funkcjonowanie w różnych sferach.

Jakie są najdziwniejsze fobie specyficzne? Przykłady

Istnieją dość nietypowe fobie. Nie sposób wymienić ich wszystkich. Niektóre z nich wydają się naprawdę absurdalne, jednak dla osoby z zaburzeniem nerwicowym stanowią realny problem.

Trichofobia

Silny lęk przed włosami. Osoba z tą fobią odczuwa strach zarówno przed zobaczeniem, jak i przed dotknięciem włosów. Dotyczy to m.in. kosmyków, które wypadły i znajdują się na ciele, ubraniu lub w innym miejscu (np. na poduszce lub na podłodze).

Emetofobia

Lęk związany z wymiotami. Osoba, która się z nim zmaga, boi się zarówno wymiotowania, jak i przebywania wśród osób, które wymiotują. Może to prowadzić do zaniku kontaktów towarzyskich oraz zaburzeń związanych z jedzeniem.

Ambulofobia

Lęk przed chodzeniem zarówno po płaskim, jak i po nierównym terenie, zwłaszcza nieznanym, który znajduje się daleko od domu. Wiąże się ze strachem przed upadkiem, w związku z czym osoby, które doświadczają tej fobii, wolą nie opuszczać swojego mieszkania.

Pnigofobia

Lęk przed uduszeniem. Może powodować, że osoba, która na niego cierpi, unika przyjmowania lekarstw oraz jedzenia konkretnego typu jedzenia (np. orzechów) z obawy przed tym, że się udusi.

Abemarofobia

Lęk przed przegapieniem swojego przystanku lub stacji podczas jazdy autobusem czy pociągiem. Jego występowanie powoduje, że osoba z aberamofobią przez całą podróż pozostaje w stanie czujności i ciągle nerwowo wygląda przez okno, by nie przegapić miejsca, w którym powinna wysiąść.

Ailurofobia

Lęk przed kotami.

Osoby, którym towarzyszy ailurofobia, czasami odczuwają paraliżujący strach nie tylko w bezpośrednim zetknięciu ze zwierzęciem, lecz także na sam jego widok, również na zdjęciach lub w filmach.

Nullofobia

Lęk przed byciem odrzuconym przez inne osoby.

Nullofobia powoduje problemy w bliskich relacjach – zarówno w przyjaźni, jak i miłości, ponieważ doświadczająca jej osoba cały czas obawia się bolesnego odtrącenia.

Talassofobia

Fobia przed głębinami. Lęk pojawia się na widok morza lub oceanu, a czasami nawet na myśl o nich.

Talassofobia wiąże się z wyobrażonymi morskimi zagrożeniami – występuje jednak wtedy, gdy duże akweny nie stanowią realnego źródła niebezpieczeństwa.

Ichtiofobia

Fobia przed rybami. Dotyczy zarówno żywych zwierząt, które pływają w morzu, rzece lub w jeziorze, jak i martwych, np. surowych, które znajdują się na targu lub w sklepie, albo usmażonych.

Spectrofobia

Fobia przed lustrami oraz własnym odbiciem. Osoby, które są dotknięte tym lękiem, nie chcą spojrzeć w taflę zwierciadła, ponieważ boją się, że zobaczą w nim nie siebie, a kogoś innego.

Jak można leczyć fobię?

Bez względu na to, czy są to popularne czy nietypowe fobie, ich obecność w życiu może prowadzić do wielu problemów. Na szczęście można sobie z nimi poradzić. Jak pokonać fobię? Podstawą leczenia jest regularna i systematyczna psychoterapia. Najczęściej prowadzi się ją w nurcie poznawczo-behawioralnym. Jedną z podstawowych metod jest wówczas tzw. desensytyzacja, czyli stopniowe odwrażliwianie na czynniki wywołujące paraliżujący strach.

W wielu przypadkach dobrym rozwiązaniem jest terapia ekspozycyjna, która polega na wystawianiu osoby, która zmaga się z fobią, na stresujący bodziec. Pod wpływem takich konfrontacji lęk zaczyna z czasem maleć.

Najcięższe fobie mogą wymagać leczenia farmakologicznego. Lekarz psychiatra przepisuje wówczas środki przeciwlękowe dostosowane do potrzeb pacjenta. Podstawą walki z fobiami wciąż pozostaje jednak terapia.