Gluten - co to jest i jak wpływa na organizm? Kto nie powinien jeść glutenu?
Gluten to niejednorodna grupa białek występujących w jęczmieniu, pszenicy, owsie, życie oraz we wszystkich ich odmianach. Pomimo obecnie panującej mody na produkty bezglutenowe, warto zaznaczyć, że to białko jest dobrze tolerowane przez większość ludzi. Według statystyk, osoby rezygnujące z glutenu, często robią to bez wyraźnych wskazań zdrowotnych. Kto zatem nie powinien go jeść i dlaczego?
Polecane
Kto nie powinien jeść glutenu?
Grupa chorób glutenozależnych obejmuje dolegliwości zdrowotne mające wspólną patogenezę w żywności zawierającej gluten. Choroby te dzielą się na:
autoimmunologiczne (celiakia, ataksja glutenozależna, choroba Duhringa),
alergiczne (alergia na pszenicę),
nieautoimmunologiczne, niealergiczne (nieceliakalna nadwrażliwość na gluten).
Łączna zapadalność na wszystkie jednostki chorobowe w skali światowej wynosi 5%.
Ciekawostka: w ostatnich latach obserwuje się wzrost konsumpcji żywności przeznaczonej dla osób z nietolerancjami pokarmowymi oraz dla diabetyków. Jednak największy skok nastąpił właśnie w segmencie żywności bezglutenowej. W 2015 roku zysk ze sprzedaży produktów bez glutenu w Polsce wyniósł 48,2 mln dolarów, w Stanach Zjednoczonych 1715,3 mln dolarów, a w Kanadzie 39,9 mln dolarów.
Celiakia
Celiakia to choroba autoimmunologiczna o podłożu genetycznym. Chorzy muszą wykluczyć gluten ze swojej diety, ponieważ w wyniku nieprawidłowej reakcji organizmu na to białko, zanikają kosmki jelitowe. W wyniku tego procesu zaburzeniu ulega wchłanianie cennych mikro i makroskładników, które dostarczane są do organizmu z pożywieniem.
Osoby chore na celiakię bezwzględnie nie powinny jeść glutenu. Dieta bezglutenowa jako lekarstwo na celiakię została wprowadzona w 1932 roku i do chwili obecnej pozostaje główną metodą leczenia.
Choroba Duhringa
Opryszczkowate zapalenie skóry jest autoimmunologicznym zespołem jelitowo-skórnym, u którego podłoża leży zaburzona tolerancja glutenu. Głównym objawem klinicznym są swędzące zmiany skórne w postaci wykwitów pokrzywkowatych, grudek, rumieni i pęcherzy zlokalizowanych przeważnie w okolicach przedramion, łokci, stawów kolanowych, na karku, pośladkach, tułowiu i skórze głowy.
Leczenie polega na bezwzględnym przestrzeganiu diety bezglutenowej z ograniczonym spożyciem jodu, mogącego nasilić występowanie niepożądanych zmian skórnych.
Alergia na gluten
Alergia na pszenicę jest odpowiedzią układu immunologicznego na białka obecne w pszenicy i jest udokumentowana u niewielkiego procenta populacji. Zaliczana jest do grupy klasycznych alergii pokarmowych i manifestuje się poprzez zmiany skórne, objawy ze strony układu pokarmowego i oddechowego, takie jak: katar, łzawienie oczu, duszność.
U chorych cierpiących na alergię na gluten, nie stwierdza się reakcji uczuleniowych na pozostałe zboża z grupy prolamin, jak owies, jęczmień czy żyto. Dlatego leczenie opiera się na wykluczeniu z diety produktów zawierających pszenicę.
Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten
Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten (NCGS) określana jest jako niealergiczna i nieautoimmunologiczna reakcja organizmu spowodowana spożyciem glutenu. Osoby, które cierpią na to schorzenie, mogą odczuwać takie objawy jak: bóle brzucha, nudności, biegunki, wzdęcia, a także mieć zaburzony rytm wypróżnień. Poza glutenem czynny udział w patogenezie NCGS przypisuje się również innym białkom pszenicy.
Leczenie polega na zmianie dotychczasowych nawyków żywieniowych - chorzy muszą ograniczyć spożycie glutenu do minimum (także produkty zawierające konserwanty i dodatki do żywności, które mogą powodować objawy ze strony układu pokarmowego).
Czy jedzenie glutenu szkodzi?
Osoby, które bez wskazań medycznych rezygnują z glutenu w swojej diecie, często czują się lepiej, ponieważ odstawiają takie produkty jak: fast foody, piwo czy ciasta. Z tego powodu także tracą na wadze. Odstawione produkty zastępują zwykle warzywami i owocami, co dostarcza im dodatkowych witamin. Niemniej rezygnacja z glutenu powoduje wzrost ilość odkładanego w organizmie arsenu, co zwiększa ryzyko zachorowania na cukrzycę, choroby serca i stymuluje rozwój niewłaściwej mikroflory w jelicie.
Warto wiedzieć: jeśli chcesz zrezygnować z jedzenia glutenu bez wyraźnych wskazań lekarskich, zwróć uwagę na skład produktów bezglutenowych. Analiza porównawcza produktów pozbawionych glutenu wykazała w ich składzie:
podwojoną ilość nasyconych kwasów tłuszczowych,
znaczne ilości cukru, co przekłada się na ich wysoką kaloryczność,
często niższą zawartość witamin oraz mikro- i makroelementów,
znacząco obniżoną zawartość błonnika.
Jeśli planujesz zrezygnować ze spożywania glutenu, warto najpierw omówić tę zmianę w jadłospisie z lekarzem lub dietetykiem. W tym celu możesz skorzystać z telewizyty – to wygodny sposób, aby omówić ten krok ze specjalistą.
- M. Golachowska, Nadwrażliwość na gluten, niezwiązana z celiakią (Non-Coeliac Gluten Sensitivity);
- L. Paradowski, Gastroenterologia Praktyczna, Wrocław 2013;
- H. Bette, Dieta bezglutenowa: porady i przepisy dla osób z Celiakią, Warszawa 2008;
- E. Michota-Katulska, M. Zegan, K. Leydy: Zasadność stosowania diety bezglutenowej, Medycyna Rodzinna 4/2017, s. 259-264.
Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych w Welbi należy skonsultować ich treść z lekarzem. Welbi dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów był najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.
Najchętniej czytane
