Irygacja zatok – przebieg i wskazania do przeprowadzenia płukania zatok

Czym jest irygacja zatok?

Irygacja zatok inaczej określana jest jako płukanie zatok. To zabieg polegający na oczyszczaniu jamy nosowej i zatok z różnego rodzaju zanieczyszczeń. Wspomaga usuwanie drobnoustrojów chorobotwórczych, kurzu, pyłów, alergenów czy zalegającej wydzieliny. Irygacja to znana metoda naturalnego leczenia zatok i innych schorzeń górnych dróg oddechowych. Płukanie może wspierać i aktywować czynność rzęsek na błonie śluzowej, która zapewnia naturalny transport śluzu do gardła, a przez to stałe oczyszczanie zatok i nosa. Zabieg ten pozwala na nawilżenie śluzówek, łagodzi nieprzyjemne uczucie zatkania nosa, wrażenie rozpierania w obrębie twarzy i inne dolegliwości wynikające z nagromadzenia śluzu. Irygacja może być również wykonywana profilaktycznie jako zabieg higieniczny i pielęgnacyjny, który redukuje ryzyko pojawienia się dolegliwości w obrębie tych strukturach.

Jakie są wskazania do przeprowadzenia irygacji zatok?

Wśród wskazań do przeprowadzenia irygacji zatok jako główne wymienia się ostre lub przewlekłe zapalenie zatok przynosowych. Najprościej opisać je jako przestrzenie pneumatyczne (puste, wyścielone tylko błoną śluzową), zlokalizowane w kościach twarzoczaszki, które połączone są z jamą nosową. Do zapalenia zatok prowadzi infekcja wirusowa, bakteryjna, grzybicza lub alergiczna. Najczęściej jednak za zapalenie zatok odpowiadają wirusy (np. wirus grypy, adenowirusy, rinowirusy, koronawirusy). Do zakażenia bakteryjnego dochodzi przeważnie w wyniku nadkażenia podczas infekcji wirusowej. Zapalenie zatok o charakterze grzybiczym występuje przeważnie u osób z cukrzycą lub z upośledzoną odpornością (np. z AIDS, chorobami szpiku kostnego, po przeszczepach).

Irygacja zatok zalecana jest ponadto w przebiegu stanów, takich jak:

• nieżyt nosa w czasie przeziębienia albo grypy,

• stan przed operacją endoskopową nosa i zatok, ale i rekonwalescencja po zabiegach chirurgicznych w ich obrębie,

• obrzęk błony śluzowej nosa towarzyszący alergii na pyłki, alergii na kota czy alergii na psa,

• stan po ekspozycji na wysokie stężenie pyłu w powietrzu,

• długotrwałe przebywanie w nadmiernie klimatyzowanych i ogrzewanych pomieszczeniach,

• przewlekłe stosowanie leków donosowych, które mają na celu regenerację śluzówki.

Irygacja zatok w ciąży nie stanowi zagrożenia dla przyszłej matki i dziecka. Ciężarne nie powinny jednak stosować roztworów hipertonicznych. Płukanie zatok można bez obaw wykonywać u dzieci.

Irygacja zatok – przeciwwskazania

Mimo że irygacja zatok wykonywana jest nawet u dzieci, to istnieją pewne przeciwwskazania do jej przeprowadzenia. Zatok nie powinno się płukać przede wszystkim w następujących przypadkach:

• zapalenie ucha środkowego,

• zablokowanie jamy nosowej,

• skrzywienie przegrody nosowej,

• drgawki i drżenie (ze względu na ryzyko zachłyśnięcia się),

• nadwrażliwość na chlorek sodu czy inny składnik zawarty w roztworach do płukania,

• urazy twarzoczaszki,

• niedawno przebyte operacje w obrębie ucha lub nosa.

Irygacja zatok w domu

Irygacja zatok w domu może być przeprowadzona z wykorzystaniem roztworu soli fizjologicznej i butelki po wodzie mineralnej z dzióbkiem. Niewskazane jest samodzielne przygotowywanie mikstury z wody i soli kuchennej z uwagi na trudności z zachowaniem odpowiednich proporcji.

Alternatywą jest wykorzystanie gotowych zestawów, które są dostępne w aptece bez recepty. W skład zestawu do płukania zatok wchodzą butelka do irygacji i saszetki z preparatem. Głównym jego składnikiem jest chlorek sodu, inne to m.in.: wodorowęglan sodowy, chlorek potasu, chlorek magnezu, chlorek wapnia. Spotkać można tzw. roztwory izotoniczne, w których stężenie soli powinno w przybliżeniu odpowiadać stężeniu soli w krwi człowieka (0,9%). Z kolei w roztworach hipertonicznych (do 3%) stężenie rozpuszczonych soli jest wyższe niż stężenie soli rozpuszczonych w płynie tkankowym lub we krwi.

Jeśli chce się wykonać zabieg płukania zatok u dziecka, powinno się wybrać preparat przeznaczony dla najmłodszych. Najczęściej produkty zalecane są dla dzieci powyżej 4 lat. W wypadku mniejszych dzieci do płukania zatok powinno się korzystać z mgiełek z wody morskiej.

Irygacja zatok – jak powinno się ją wykonać?

Irygacja zatok jest stosunkowo prosta do wykonania. Pierwszym krokiem jest przygotowanie roztworu do płukania. Trzeba pamiętać, aby używać do tego wody przegotowanej i ostudzonej do temperatury, która nie wywoła dyskomfortu. Nie wolno używać wody kranowej. Płukanie zatok najlepiej przeprowadzić nad zlewem. Ważne jest odpowiednie ułożenie głowy do zabiegu – powinna być przechylona na bok, a nie do tyłu. Następnie przechodzi się do aplikowania roztworu. Końcówki butelki powinny być wprowadzone do nosa nie głębiej niż na 1–2 cm. Po wprowadzeniu roztworu do irygacji zatok do lewego otworu nosowego przepływa on przez drogi nosowe i zatoki nosowe, a następnie wypływa prawym otworem nosowym. Następnie przedmuchuje się nos, wypluwa roztwór z ust i powtarza czynność, zaczynając tym razem od prawego otworu nosowego. Podczas aplikacji płynu powinno się oddychać przez usta.

Czy irygacja zatok jest bezpieczna?

Irygacja zatok to bezpieczny zabieg. Działania niepożądane są bardzo rzadkie. Wśród nich wymienia się: krwawienie z nosa, ból zatok, nieprzyjemne uczucie zatkania uszu, pieczenie, szczypanie w nosie, uczucie płynności w uszach, zachłyśnięcie roztworem do irygacji. Jeśli w trakcie zabiegu lub po nim pojawią się takie dolegliwości, należy zmniejszyć stężenie stosowanego roztworu. Aby nie doszło do szerzenia się infekcji, wskazane jest stosowanie zestawu do irygacji tylko przez jedną osobę i oczyszczanie go po każdym użyciu. Zaleca się, aby przez godzinę po zabiegu nie wychodzić na dwór. Poza tym nie należy przeprowadzać irygacji bezpośrednio przed spaniem.