Jak można wspierać osoby starsze w związku z wojną w Ukrainie?

Jak osoby starsze reagują na kryzys?

Aktualna sytuacja w Ukrainie może budzić wiele trudnych emocji, takich jak smutek, strach, frustracja czy poczucie bezsilności. Sytuacja osób starszych jest jednak szczególna. Seniorzy często mają problem z rzetelnym dostępem do newsów, np. oglądają serwisy informacyjne tylko jednej stacji telewizyjnej, co zwiększa ich lęk i zagubienie w trudnej sytuacji. Źródłem stresu może okazać się także nadmiar wiadomości. Dlatego ważne, by zachować równowagę pomiędzy codziennymi obowiązkami, przyjemnościami a niepokojem o sytuację na świecie.

Osoby starsze często czują się bardzo samotne, dlatego warto zachęcać seniorów, żeby dbali o kontakty z przyjaciółmi i rodziną. Pozwoli to na zbudowanie bezpiecznej sieci wsparcia i stworzy miejsce do wymiany doświadczeń czy obaw. Dodatkowo wiele osób starszych jest obciążonych chorobami przewlekłymi, które znacznie obniżają ich nastrój i utrudniają przystosowanie się do nowej rzeczywistości. Pandemia COVID-19 pokazała, jak dużym wyzwaniem może okazać się codzienność ludzi w podeszłym wieku, dlatego reaguj, jeżeli zauważysz niepokojące zmiany w zachowaniu seniorów w swoim otoczeniu.

Zmiany emocjonalne

Negatywne emocje są normalną i bardzo potrzebną reakcją na trudne wydarzenia. Warto zatem dać seniorom czas i przestrzeń na wyrażenie złości, smutku czy lęku. Trudne emocje mogą zacząć wzbudzać niepokój, kiedy przejmują kontrolę nad zachowaniem osoby starszej, wywołują w niej poczucie winy, uniemożliwiają wykonywanie codziennych czynności lub wręcz przeciwnie – motywują do zbyt dużej aktywności, często ponad jej siły.

Wielu seniorów pamięta jeszcze czasy II wojny światowej, dlatego obecne wydarzenia mogą uruchamiać traumatyczne wspomnienia i towarzyszące im emocje. Daj seniorom możliwość opowiedzenia o swoich obawach, ale postarajcie się wspólnie ustalić racjonalne fakty, które odróżniają dzisiejszą sytuację od tamtych czasów, np. przynależność Polski do NATO i Unii Europejskiej.

Biologiczne reakcje na stres

Osoby starsze często są obciążone wieloma chorobami przewlekłymi. Intensywny i długotrwały stres może zaostrzać ich dolegliwości. Z tego powodu zwróć uwagę, by w czasie kryzysu seniorzy nie zapominali o regularnym przyjmowaniu leków i kontrolach u lekarza. Zadbajcie także, by napięta sytuacja na świecie nie zmieniała zbytnio codziennej rutyny Waszej rodziny. Odpowiednia ilość snu czy zbilansowane posiłki o stałych porach pomogą zachować poczucie kontroli nad sytuacją i własnym zdrowiem.

W odpowiedzi na stresujące sytuacje mogą pojawiać się objawy somatyczne z niemal każdego układu, np. bóle głowy, brzucha, biegunka czy drżenie mięśni. Często występuje także utrata apetytu lub wręcz przeciwnie – nadmierna ochota na jedzenie. Jeżeli stan zdrowia seniora zacznie Cię niepokoić, zgłoś się z nim do lekarza pierwszego kontaktu, który zdecyduje o przebiegu ewentualnego leczenia.

Zmiany w zachowaniu

Kryzysowe sytuacje mogą zaburzać porządek dnia osoby starszej. Często seniorzy zgłaszają problemy ze snem, brak energii albo – paradoksalnie – zbyt duży pęd do działania, który może prowadzić do przemęczenia lub wypalenia. Część osób będzie reagowała na trudną sytuacją potrzebą samotności i smutkiem, inni zaś nieuzasadnionymi napadami złości. Niektórzy mogą próbować rozładować napięcie, np. za pomocą alkoholu, papierosów albo lekami zażywanymi bez konsultacji z lekarzem. Prawdopodobnie będą wówczas odmawiać przyjęcia pomocy, co jednak nie oznacza, że jej nie potrzebują.

Zaburzenia funkcji poznawczych

Długotrwały stres może zmieniać codzienne funkcjonowanie osób starszych. Skarżą się one wówczas na kłopoty z pamięcią, trudności w skupieniu uwagi czy podejmowaniu decyzji. Seniorzy mogą czuć się zagubieni w nowej, niepokojącej sytuacji i sprawiać wrażenie nieobecnych. Podobne dolegliwości pojawiają się także w przebiegu wielu różnych chorób. Dlatego jeżeli objawy nie będą ustępować albo zaczną przybierać na sile, skonsultujcie się z lekarzem, który zleci odpowiednie badania i ustali leczenie.

Jak wygląda depresja u osób starszych?

W Polsce na depresję cierpi ponad półtora miliona osób. Na szczęście, m.in. dzięki wielu akcjom promującym zdrowie psychiczne, w ostatnich latach znacznie zwiększyła się świadomość Polaków na temat tej choroby. Może ona dotykać przedstawicieli obu płci, każdej grupy społecznej i wiekowej, w tym także seniorów. Szacuje się, że u około ¼ osób po 60 roku życia występują objawy depresji. U osób starszych może ona przebiegać nieco inaczej. Z tego powodu seniorzy wymagają szczególnego podejścia, które będzie uwzględniało okoliczności wystąpienia choroby oraz ich wiedzę i podejście do zdrowia psychicznego.

Warto pamiętać, że wiele objawów, z którymi zgłaszają się osoby starsze, może początkowo nie kojarzyć się z depresją. Pacjenci skarżą się m.in. na dolegliwości somatyczne i zaburzenia funkcji poznawczych, które towarzyszą też innym chorobom lub procesom starzenia. Z tego powodu seniorzy powinni być pod opieką całego zespołu, którego częścią jest lekarz psychiatra, psycholog czy psychoterapeuta.

Wielu seniorów w czasie kryzysu nie może liczyć na wsparcie bliskich i cierpi z powodu samotności. Pandemia COVID-19 nasiliła izolację osób starszych i mocno ograniczyła ich udział w życiu społecznym czy rodzinnym. Ze względu na bezpieczeństwo seniorzy rezygnowali z kontaktów z najbliższymi, a często nawet z wychodzenia z domu. Takie działania chronią przed zachorowaniem, ale mogą wywoływać poczucie samotności i bycia niepotrzebnym.

Dużym problemem wśród osób starszych jest mała świadomość ryzyka problemów psychicznych. Wychowali się w czasach, gdy na ten temat mówiło się dużo mniej niż dzisiaj, dlatego wielu seniorów zaprzecza swoim objawom lub uważa, że są one nieodłączną częścią starości. Duża grupa osób nie podejmuje walki z chorobą, jaką jest depresja, ponieważ obawia się zgłosić po pomoc do psychiatry i uważa zdrowie psychiczne za temat tabu. Zamiast tego korzysta z doraźnej pomocy, np. leków nasennych, bez rozwiązania przyczyny problemu.

Pandemia COVID-19 i ostatnie wydarzenia w Ukrainie mogą nasilać niepokój i zaburzać codzienne funkcjonowanie osób starszych, dlatego warto otoczyć seniorów szczególną opieką w tym czasie. Postaraj się uświadomić swoim najbliższym, że mają prawo odczuwać trudne emocje, ale mogą także prosić o pomoc, gdy nie potrafią sobie z nimi poradzić.

Jak warto wspierać seniorów w kryzysie?

Osoby starsze postrzegają wojnę w Ukrainie zupełnie inaczej niż ich dzieci i wnuki. Obecne wydarzenia mogą przypominać o przykrych doświadczeniach z przeszłości i wywoływać strach, który jest trudny do zrozumienia dla osób wychowanych w czasach pokoju.

• Postaraj się okazać zrozumienie dla obaw seniora, nawet jeżeli uważasz, że nie mają one pokrycia w rzeczywistości. Możesz np. odwołać się do jego doświadczeń i przypomnieć o innych trudnych sytuacjach, w których dał radę rozwiązać problem. Zapewnij mu wsparcie, ale pamiętaj, że jest odrębną jednostką, która ma prawo decydować o sobie.

• Podejdź z szacunkiem do rad osoby starszej. Wielu seniorów ma dużą potrzebę podzielenia się swoim doświadczeniem życiowym, którego nie można im odmówić. Często bardziej niż o własne zdrowie i życie obawiają się o dobro dzieci i wnuków, a ich słowa wynikają z troski o najbliższych.

• Porozmawiajcie wspólnie o źródłach informacji, z których korzysta senior. Wiele starszych osób cierpi z powodu wykluczenia cyfrowego, przez co ma ograniczony dostęp do rzetelnych wiadomości. Doradź sprawdzone źródła newsów, które będą dostępne dla seniora i pomogą rozszerzyć jego pogląd na sytuację, np. różne serwisy informacyjne w telewizji, radio czy gazety.

• A przede wszystkim – postaraj się stworzyć przestrzeń, w której osoba starsza będzie czuła się bezpieczna i wysłuchana.

Zwykle młodzi ludzie lepiej przystosowują się do zmian w otaczającym ich świecie, jednak badania wskazują, że po przeżyciu traumatycznych zdarzeń to seniorzy szybciej powracają do normalnego funkcjonowania. Oznacza to zatem, że w tym trudnym czasie jesteśmy sobie nawzajem potrzebni.

Gdzie można uzyskać pomoc specjalistów?

Seniorów warto zachęcić również do skorzystania z pomocy specjalistów – psychologa, psychiatry lub psychoterapeuty. Jeśli uznasz, że pomoc jest potrzebna pilnie, ale terminy w okolicznych gabinetach są odległe a budżet nie pozwala na skorzystanie z takiej opieki odpłatnie, szukaj innych rozwiązań, np. tych dostępnych online.

Jeśli osoba starsza cierpiąca na depresję lub odczuwająca wyżej opisane dolegliwości korzysta z komputera, możesz podsunąć jej rozwiązanie w postaci zdalnej pomocy psychologicznej. Takiego wsparcia udziela Fundacja Twarze Depresji we współpracy z Nationale-Nederlanden. Na stronie organizacji znajdziesz informacje na temat depresji osób starszych, a także dostępne formy pomocy online dla tej grupy wiekowej: https://twarzedepresji.pl/pomocpsychologiczna/#dorosli.