Melancholia – co to takiego? Jak ją zrozumieć i sobie z nią radzić?

Melancholia - co to jest?

Melancholię określa się jako przejściowe pogorszenie nastroju, które najczęściej wiąże się z jesienno-zimowym przesileniem lub wydarzeniami, które wywołują wspomnienia z przeszłości. Osoby doświadczające melancholii opisują swój stan jako apatię, przygnębienie, łagodny smutek oraz zadumę. Dawniej wierzono, że za to uczucie odpowiada czarna żółć wytwarzana przez śledzionę i przepływająca do wątroby. Zabarwiona nią krew miała odbierać ludziom radość życia.

Hipokrates – grecki lekarz żyjący na w V w p.n.e. – stwierdził, że melancholik to jeden z 4 typów osobowości, obok choleryka, flegmatyka i sangwinika. Osobowość melancholijna przejawia się przede wszystkim łagodnością, wrażliwością, powściągliwością, perfekcjonizmem i skłonnością do pesymizmu. Osoby melancholijne są często introwertyczne – nie przepadają za spotkaniami towarzyskimi i są dość wycofane w kontaktach społecznych – i spędzają dużo czasu na przebywaniu w samotności i rozmyślaniu. Taki temperament charakteryzował wielu artystów, twórców i naukowców. 

Pamiętaj, że osobowość melancholijna to nie to samo co osobowość depresyjna – ta druga wiąże się z podwyższoną skłonnością do depresji, czyli poważnej choroby, która wymaga wieloaspektowego leczenia. 

Jakie są przyczyny melancholii?

Jak już wiesz, melancholia może pojawić się bez wyraźnej przyczyny, ale często pojawia się jako reakcja na długie zimowe wieczory, brak światła słonecznego czy konkretne wydarzenie. Inne przyczyny tego “sezonowego smutku” to:

• osobowość – osoby o melancholijnym usposobieniu (melancholicy) są bardziej podatne na doświadczanie melancholii. Mają one tendencję do refleksji, introspekcji i skłonności do smutku;

• okoliczności zewnętrzne – a wśród nich np. silny stres, traumy lub różnego rodzaju trudności życiowe, które nie pozostają bez wpływu na samopoczucie człowieka;

• brak wsparcia społecznego – do rozwoju melancholii może przyczyniać się izolacja społeczna, brak kontaktu z innymi ludźmi oraz poczucie odrzucenia. 

Objawy melancholii

Melancholia manifestuje się poprzez różnorodne objawy, zarówno fizyczne, jak i emocjonalne. Najczęściej występujące symptomy to:

• przygnębienie i smutek – osoby doświadczające melancholii często odczuwają nieuzasadniony smutek, który nie jest związany z żadnym konkretnym wydarzeniem czy sytuacją;

• tęsknota i nostalgia – tęsknota często dotyczy przeszłości lub przedmiotu/wartości, której dana osoba nie ma;

• lęk i niepokój – melancholia często wiąże się z uczuciem lęku i niepokoju, które mogą być trudne do kontrolowania;

• poczucie pustki – jest ono trudne do przezwyciężenia i nie zawsze da się je zapełnić poprzez sport, przyjemności czy realizowanie swoich pasji;

• problemy ze snem – niektórzy ludzie mogą mieć trudności z zasypianiem lub utrzymaniem snu.

• zmęczenie, brak energii i brak apetytu.

• Sprawdź też, jak objawia się depresja u dzieci i jak właściwie na nią reagować. 

Melancholia a depresja – co je łączy? Co je dzieli?

W języku potocznym łatwo pomylić melancholię z depresją. Nie da się postawić znaku równości między tymi dwoma zjawiskami, jednak nie da się zaprzeczyć, że istnieje pewien związek między nimi. 

Przewlekła melancholia może prowadzić do dystymii, czyli łagodniejszej formy depresji, która charakteryzuje się obniżeniem nastroju, problemami ze snem, poczuciem bezradności, płaczliwością, problemami z koncentracją i wycofaniem z życia towarzyskiego. 

Melancholię wymienia się również jako jeden z objawów depresji endogennej, czyli zaburzeniem, które nie ma konkretnej przyczyny zewnętrznej. Jedna z teorii mówi o tym, że za pojawienie się tej choroby odpowiada niedobór serotoniny w mózgu lub nieprawidłowa liczba neuroprzekaźników w układzie nerwowym.

Jednak zgodnie z definicją melancholia to stan przejściowy, zazwyczaj związany z pewnymi okolicznościami lub sezonami, podczas gdy depresja jest poważną chorobą psychiczną. Depresja charakteryzuje się długotrwałym pogorszeniem nastroju, utratą zainteresowania życiem i brakiem energii. Osoby cierpiące na depresję mogą mieć również myśli samobójcze. W przeciwieństwie do depresji, melancholia nie prowadzi do tak głębokich i przewlekłych zaburzeń emocjonalnych.

• Sprawdź również, jak rozpoznać depresję u nastolatków i jak wspierać młodego człowieka w procesie terapeutycznym.

Jak radzić sobie z melancholią?

Melancholia to wieloaspektowe zjawisko. W przeciwieństwie do depresji nie jest ona chorobą, która wymagałaby leczenia farmakologicznego i psychoterapii. Co więcej, skłonność do melancholii wiąże się z określonym typem osobowości i trudno wyobrazić sobie, żeby melancholik miał nagle przeobrazić się w ekstrawertycznego sangwinika. Jednak smutek i apatia mogą znacznie utrudnić codzienne funkcjonowanie, więc warto opracować strategię, aby radzić sobie z tym problemem. 

Jeśli epizody melancholii towarzyszą Ci głównie w zimowych miesiącach, upewnij się, że odpowiednio dbasz o swoje zdrowie: aktywność fizyczna i suplementowanie witaminy D pomagą w łagodzeniu objawów melancholii. Praktykuj techniki relaksacyjne takie jak joga, czy aromaterapia z wykorzystaniem olejków eterycznych – to cenne wsparcie w redukcji stresu. Zainwestuj również w kontakty społeczne i hobby. Wsparcie bliskich osób oraz praktykowanie ulubionej aktywności to doskonałe antidotum na smutek. Jeśli jednak smutek nie mija lub podejrzewasz, że obniżenie nastroju może mieć związek z depresją, zwróć się o pomoc do specjalisty. 

Aktywność fizyczna, suplementy witaminowe i hobby nie pomagają na depresję! Na podstawie objawów, których doświadczasz, psychiatra lub psycholog będą w stanie określić, czy zmagasz się z dystymią, depresją endogenną czy po prostu masz większą skłonność do melancholii niż inni.