Co to jest narkolepsja i w jaki sposób można sobie radzić z tą chorobą?

Co to jest narkolepsja?

Narkolepsja jest zaburzeniem o podłożu neurologicznym. W przebiegu tej choroby nieprawidłowości w pracy centralnego układu nerwowego wpływają na fazy snu. Na skutek tych zmian dochodzi do zaburzenia fizjologicznego rytmu snu i faza REM występuje w nietypowych momentach cyklu okołodobowego. Chory niespodziewanie - wbrew swojej woli i często w najmniej odpowiednich momentach - zapada w sen. Towarzyszą mu zwykle stany charakterystyczne dla fazy REM - wyraziste marzenia senne i paraliż senny (rozluźnienie wszystkich mięśni, z wyjątkiem oddechowych i gałek ocznych).

Jakie są objawy narkolepsji?

Obok niekontrolowanego zapadania w sen częstymi objawami narkolepsji są:

• nadmierna senność w ciągu dnia i wybudzanie się w nocy,

• katapleksja - nagła utrata napięcia mięśni (skutkująca np. opadnięciem głowy, bełkotaniem, upadkiem) przy zachowaniu przytomności, najczęściej wywołana silnymi emocjami (np. w chwili zaskoczenia, śmiechu itp.),

• halucynacje hipnagogiczne - bardzo żywe omamy wzrokowe lub słuchowe, którym jednak nie towarzyszy poczucie realności (chory jest świadomy, że to tylko przywidzenia),

• nieświadome wykonywanie prostych czynności (np. kontynuowanie prasowania albo mówienie przez sen), których później się nie pamięta.

Epizody narkolepsji mogą powtarzać się nawet kilka razy dziennie. Trwają zwykle 10-20 minut. Chorego stosunkowo łatwo jest z nich wybudzić.

Jak zdiagnozować narkolepsję?

Jeśli obserwujesz u siebie 2-3 spośród wyżej wymienionych objawów, to najprawdopodobniej cierpisz na narkolepsję. Zdarza się jednak, że jedynym symptomem choroby jest obezwładniająca senność w ciągu dnia. Ta bywa jednak objawem innych dolegliwości lub po prostu wynikiem przemęczenia. Dlatego, aby sprawdzić, czy dotyczy Cię problem narkolepsji, powinieneś udać się do neurologa, który może zalecić Ci taką diagnostykę, jak:

• całonocne badanie polisomnograficzne (PSG),

• badanie latencji snu (MSLT),
  badanie krwi.

Możliwe przyczyny narkolepsji

Przyczyny narkolepsji nie zostały w pełni zbadane. Obecnie wiadomo, że jest to choroba o podłożu neurologicznym, najprawdopodobniej genetyczna - spowodowana mutacją genu, który koduje antygen HLA na chromosomie 6. U osób z takim zaburzeniem może dojść do reakcji autoimmunologicznej - zaatakowane zostają komórki nerwowe produkujące hipokretynę, czyli białko odpowiedzialne za regulację rytmu okołodobowego, w tym faz snu. Narkolepsja jest chorobą dziedziczną, choć może także zostać spowodowana urazem mózgu albo jego nowotworem.

Konsekwencje narkolepsji

Choć niekontrolowane napady snu same w sobie nie są szkodliwe dla zdrowia, mogą być bardzo niebezpieczne, jeśli zdarzają się podczas czynności wymagających uwagi, np. prowadzenia samochodu. Z dużym ryzykiem wiążą się także epizody katalepsji - chory może na przykład spaść ze schodów.

Narkolepsja często powoduje problemy społeczne, zwłaszcza jeśli chory lub jego otoczenie nie w pełni rozumieją przebieg choroby. Nadmierna senność może być odczytywana jako lenistwo czy brak zaangażowania. Objawy katalepsji w miejscach publicznych bywają z kolei przyczyną dużego zakłopotania.

Towarzyszące narkolepsji senność i przewlekłe zmęczenie wpływają niekorzystnie na procesy poznawcze - utrudniają uczenie się, koncentrację, logiczne myślenie. Obniżenie poziomu aktywności spowodowane chorobą często jest także przyczyną problemów z utrzymaniem prawidłowej masy ciała.

Wszystkie wyżej wymienione konsekwencje mogą powodować obniżenie samopoczucia chorego, zaburzenie jego samooceny. Dodatkowo problemy psychiczne pogłębia fakt, że deficyty hipokretyny zaburzają równowagę neuroprzekaźników w mózgu (m.in. dopaminy, serotoniny), co z kolei może prowadzić do depresji.

Profilaktyka i leczenie narkolepsji

Narkolepsja jest chorobą przewlekłą i można leczyć ją jedyne objawowo. W terapii stosuje się preparaty stymulujące układ nerwowy i zwalczające uczucie senności oraz leki zapobiegające objawom katalepsji. Pomocne są także leki przeciwdepresyjne.

Jeśli została u Ciebie zdiagnozowana narkolepsja, poza regularnym przyjmowaniem leków:

• zadbaj o utrzymanie regularnego cyklu okołodobowego oraz odpowiednią ilość i higienę snu, w tym o planowe, krótkie drzemki w ciągu dnia,

• udawaj się na drzemkę, ilekroć przeczuwasz zbliżający się epizod chorobowy,
  stosuj zdrową, prawidłowo zbilansowaną dietę i pobudzaj organizm częstą aktywnością fizyczną,

• zrezygnuj z używek (one także zaburzają rytm snu i czuwania),

• unikaj sytuacji, które potencjalnie zagrażają bezpieczeństwu Twojemu i innych osób,

• poinformuj o swoim problemie otoczenie (m.in. pracodawcę) i uzgodnij z nim odpowiedni dla Ciebie rytm codziennych czynności.

Takie postępowanie daje dobre rezultaty. Pozwoli Ci mimo choroby utrzymać wysoki komfort życia.