Czym charakteryzuje się osobowość anankastyczna?

Czy anankastyczne zaburzenie osobowości to choroba?

Osoba anankastyczna to na pierwszy rzut oka człowiek pełen zalet – ambitny, sumienny, punktualny, oszczędny i rozważny. Tymczasem według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 osobowość anankastyczna należy do grupy zaburzeń osobowości i została oznaczona symbolem F60.5. Czy to oznacza, że jeśli jesteś urodzonym perfekcjonistą, powinieneś zacząć martwić się o swoje zdrowie psychiczne? Niezupełnie.

W odróżnieniu od zaburzeń nerwicowych (np. mylonej często z osobowością obsesyjno-kompulsywną nerwicy natręctw) czy zaburzeń nawyków (np. kleptomanii), zaburzenia osobowości to utrwalone już w okresie dzieciństwa wzorce myślenia i zachowania, które mogą utrzymywać się przez całe życie. Osoba anankastyczna często normalnie funkcjonuje w społeczeństwie i nie czuje, by miała jakiekolwiek problemy.

Jak widać, istnieje cienka granica pomiędzy zaburzeniem a chorobą. Trudno przy tym jednoznacznie stwierdzić, co jest normą. Jeśli jednak twoje zachowania odbierane są przez otoczenie jako przesadne, uciążliwe, a ty sam – dla odmiany – czujesz się wiecznie nieusatysfakcjonowany swymi osiągnięciami i dręczy cię poczucie winy z powodu własnej niedoskonałości, to znak, że warto popracować nad swoimi cechami charakteru.

Charakterystyka osobowości anankastycznej

Osoba anankastyczna w każdym swoim działaniu dąży do doskonałości. Jest niezwykle sumienna i skrupulatna w pracy, skupia się na detalach, które innym wydają się nieistotne. Obowiązki zwykle przedkłada nad inne sprawy. Drażnią ją ludzie, którzy nie traktują swoich zadań równie serio. W życiu osobistym takiej osoby także nie ma miejsca na przypadkowość i chaos. Wszystko jest starannie zaplanowane, a wszelka spontaniczność odbiera jej spokój i poczucie bezpieczeństwa. Jak nikt przestrzega wyznawanych norm i sztywno trzyma się raz podjętych decyzji.

Mimo że człowiek z osobowością anankastyczną jest rzetelny i solidny, co przekłada się na doskonałe wyniki (choć niejednokrotnie opłacone zmęczeniem, nadgodzinami), rzadko bywa z siebie zadowolony. Niepewny efektów swoich działań, nieustannie poddaje weryfikacji każdą czynność, a i tak dręczy go poczucie, że mógł postarać się bardziej. Miewa też silne poczucie winy wobec innych, niewspółmierne do popełnianych błędów. Często przypisuje sobie odpowiedzialność za cudze niepowodzenia.

W relacjach interpersonalnych osoba anankastyczna jest ostrożna i nieufna. Źle czuje się wśród ludzi nieuporządkowanych, postępujących w sposób nieprzewidywalny. Od swoich bliskich oczekuje, że będą funkcjonować tak samo, jak ona. Ma problem z wyrażaniem emocji, nie potrafi też reagować na uczucia okazywane przez innych. W przyszłość człowiek z osobowością obsesyjno-kompulsywną spogląda z niepewnością. Dlatego zwykle unika zmian i ryzyka. Jest także chorobliwie oszczędny. Nie potrafi nawet pozbywać się niepotrzebnych już przedmiotów.

Jak sobie radzić z osobowością anankastyczną?

Osobowość anankastyczna nie jest schorzeniem psychicznym, które można leczyć farmakologicznie. Niemniej osoby z takim charakterem często nie odnajdują się w relacjach społecznych, nie radzą sobie z wyzwaniami, nie lubią siebie, nie mają satysfakcji z życia, a to może być źródłem cierpienia, nerwic czy depresji. Dlatego, jeśli czujesz, że żyjesz pod narzuconą sobie presją, a wysiłek, który wkładasz w pracę czy organizację domowego ogniska, zamiast cieszyć frustruje cię, nie wahaj się szukać pomocy psychologicznej.

Zaburzenia osobowości mogą mieć podłoże genetyczne lub wynikać z nieprawidłowości w pracy układu nerwowego. Największą rolę przypisuje się jednak czynnikom psychospołecznym. Dlatego rozwiązaniem twoich problemów może być terapia w nurcie psychodynamicznym. Służy ona przepracowaniu wczesnych doświadczeń, które kształtowały twoją osobowość. Osoby anankastyczne często miały surowych rodziców, w dzieciństwie zmagały się z ich wygórowanymi oczekiwaniami, były nieustannie krytykowane i karane za najmniejsze przewinienia.

Jeśli nie jesteś gotów konfrontować się ze swoją przeszłością, możesz skorzystać z innych metod terapii, na przykład poznawczo-behawioralnych. Spotkania z psychoterapeutą pomogą ci lepiej zrozumieć swoje postawy, spojrzeć na nie z pewnego dystansu. Nauczysz się, jak radzić sobie z trudnymi emocjami, jak szybko podejmować decyzje, odpuszczać sobie zadania, które przerastają twoje możliwości, a także jak lepiej porozumiewać się z rodziną, przyjaciółmi. Twoi bliscy mogą stać się największym wsparciem w walce o bardziej satysfakcjonujące życie, jeśli tylko pozwolisz im zrozumieć, z jakimi problemami się zmagasz.