Osteoporoza – co to jest? Jakie są przyczyny i objawy? Rozpoznanie i sposoby leczenia

Co to jest osteoporoza?

Osteoporoza niegdyś określana była mianem zrzeszotnienia kości. To uogólniona choroba metaboliczna kości charakteryzująca się ubytkiem masy kostnej, niską masą kostną, osłabieniem mikroarchitektury tkanki kostnej i wzrostem ryzyka złamania. Z uwagi na rosnące występowanie osteoporoza okrzyknięta została „epidemią XXI wieku”. Światowa Organizacja Zdrowia zaliczyła ją do grupy chorób cywilizacyjnych. Osteoporoza stanowi nie tylko problem zdrowotny, lecz także socjoekonomiczny, co wiąże się z dużymi kosztami, jakie generuje opieka i leczenie osób ze złamaniami będącymi następstwem choroby.

Jakie są rodzaje osteoporozy?

Rozróżnia się następujące rodzaje osteoporozy:

• z uwagi na lokalizację:

• osteoporoza miejscowa – dotyczy okolic układu kostnego, które znajdują się pod wpływem oddziaływania lokalnych czynników patogennych (np. stan zapalny, gips),

• osteoporoza uogólniona – dotyczy całego układu kostnego, jednakże należy zaznaczyć, że zmiany chorobowe mogą różnić się stopniem zaawansowania,

• z uwagi na podłoże powstania:

• osteoporoza pierwotna – stanowi najbardziej rozpowszechnioną postać choroby, szacuje się, że dotyczy 70–80%. W jej obrębie znajdują się:

• osteoporoza idiopatyczna – zwana też młodzieńczą. To choroba o nieznanej etiologii. Jej istotą są zaburzenia wzrastania szkieletu w stosunku do przyjętych dla danej kategorii wiekowej norm;

• osteoporoza inwolucyjna – dzieli się na typ I i II osteoporozy. Dla typu I stosowane jest też określenie postać pomenopauzalna, czynnikiem predysponującym do jej powstania są zmiany hormonalne towarzyszące okresowi menopauzy (niedobór estrogenów prowadzi do nadmiernej aktywności osteoklastów). W powstaniu typu II osteoporozy (tzw. osteoporoza w wieku podeszłym) największe znaczenie przypisuje się zmianom zachodzącym w organizmie w toku procesu starzenia się;

• osteoporoza wtórna – szacuje się, że stanowi około 20–30% przypadków choroby. Do jej powstania predysponują toczące się w organizmie stany chorobowe, w tym m.in. reumatoidalne zapalenie stawów, choroby wątroby, resekcja żołądka, szpiczak, hipogonadyzm (zaburzenia funkcji jąder lub jajników), zaburzenia endokrynologiczne (np. zespół Cushinga, akromegalia, niedoczynność i nadczynność tarczycy), zespoły złego wchłaniania, przewlekłe zaburzenia czynności nerek, defekty genetyczne.

Jakie są czynniki ryzyka osteoporozy?

Oprócz wymienionych wyżej przyczyn powstania poszczególnych rodzajów osteoporozy należy też zwrócić uwagę na inne czynniki ryzyka. Do najważniejszych z nich należą:

• niedobory witamin (zwłaszcza D i K) oraz składników mineralnych (głównie wapnia, fosforu, magnezu, cynku) – stąd też tak duże znaczenie w profilaktyce, ale i leczeniu osteoporozy ma dieta,

• palenie tytoniu – poprzez zwiększenie poziomu kortyzolu w surowicy krwi prowadzi do redukcji masy kostnej,

• dieta bogatobiałkowa – powoduje zwiększenie wydalania wapnia z moczem,

• nadmierne spożywanie alkoholu – powoduje niedobory pokarmowe,

• kofeina – ma niekorzystny wpływ na metabolizm kostny, hamuje proces różnicowania komórek kościotwórczych, mineralizację kości, wchłanianie wapnia,

• grupa etniczna – największe ryzyko zachorowania na osteoporozę dotyczy kobiet rasy białej i Azjatek,

• niedostateczna aktywność fizyczna lub jej brak, co nierzadko połączone jest z występowaniem nadmiernej masy ciała, zbyt mała aktywność fizyczna powoduje utratę masy kostnej, która w ciągu kilku miesięcy może wynieść około 25%,

• długotrwałe unieruchomienie,

• szczupła budowa ciała,

• stosowanie niektórych leków, w tym np. glikokortykosteroidów (o szerokim zastosowaniu, wykazujących działanie przeciwzapalne, immunosupresyjne, przeciwalergiczne), inhibitorów pompy protonowej (stosowanych w przebiegu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy), związków litu (używanych w leczeniu psychiatrycznym), substancji stosowanych w leczeniu onkologicznym, antykoagulantów (leków przeciwzakrzepowych).

Jakie są objawy osteoporozy?

Pierwsze objawy osteoporozy to nierzadko już złamania kości. Omawiana choroba jest bardzo przebiegła i przez długi czas nie daje żadnych objawów. Najczęściej złamania osteoporotyczne dotyczą:

• kręgosłupa, a szczególnie odcinka lędźwiowego, warto zaznaczyć, że złamania kręgów nawet w 60% przypadków pozostają nierozpoznane, a chory dowiaduje się o nich przy okazji badania wykonanego z innego powodu,

• bliższego końca kości udowej,

• bliższego odcinka kości przedramienia,

• bliższego końca kości ramiennej,

• bliższego końca kości piszczelowej,

• żeber,

• miednicy.

Ten rodzaj złamań inaczej nazywany jest złamaniem niskoenergetycznym. W zależności od uszkodzonego miejsca oraz rozległości uszkodzenia chory może doświadczać różnych objawów. Należy też zaznaczyć, że objawy osteoporozy, czyli złamania, wiążą się z wieloma powikłaniami. Przykładowo złamania kręgów sprzyjają zmniejszeniu wzrostu, zmianom postawy (tzw. wdowi garb), zaburzeniom pracy ważnych narządów (np. przemieszczenie i ucisk narządów jamy brzusznej, problemy z oddychaniem, ograniczenie sprawności fizycznej). Skutki osteoporozy niekiedy wiążą się z defektem estetycznym, co rzutuje na samopoczucie.

Polecamy

---

Telemedycyna

Do jakiego lekarza udać się z osteoporozą? Czy warto skorzystać z e-wizyty?

Osteoporoza to choroba szkieletu, w której dochodzi do osłabienia kości oraz zmniejszenia ich gęstości mineralnej, a w konsekwencji do patologicznych złamań. Pomimo tego, że to choroba bardzo powszechna (szacuje się, że na świecie dotyka 22,1% kobiet oraz 6,1% mężczyzn powyżej 50. roku życia), większość pacjentów nie jest leczona farmakologicznie. Jeżeli podejrzewasz, że możesz chorować na osteoporozę albo masz już diagnozę, warto skonsultować się z lekarzem.

Redakcja02.12.2021

Jakie badania na osteoporozę?

Kluczowym badaniem w kierunku osteoporozy jest densytometria kostna, zwana też badaniem gęstości kości. Korzysta się z niej w celu postawienia diagnozy, ale i ustalenia intensywności choroby, ryzyka złamania, rodzaju i monitorowania przebiegu leczenia osteoporozy. Densytometria kostna ocenia porowatość i kruchość kości. Inne badania na osteoporozę to m.in.: biopsja kości (pobranie fragmentu i poddanie go analizie pod mikroskopem), badanie grubości kości, badania obrazowe – rezonans magnetyczny (MG), rentgen (RTG), tomografia komputerowa (TK). Wykonuje się badanie krwi na osteoporozę, w którym ocenia się poziom witamin i składników mineralnych o kluczowym znaczeniu w rozwoju choroby, w tym m.in. wapnia, fosforu, witaminy D. Laboratoria diagnostyczne mają w ofercie specjalne profile kostne. Duże znaczenie w rozpoznaniu osteoporozy odgrywa dokładnie przeprowadzone badanie podmiotowe – wywiad. Poza tym u każdej kobiety po 65. roku życia i mężczyzny po 70. roku życia oraz bez względu na wiek u osób z grupy zwiększonego ryzyka wystąpienia osteoporozy powinno się dokonać oceny 10-letniego ryzyka złamania za pomocą kalkulatora ryzyka FRAX.

Jak leczyć osteoporozę?

Leczenie osteoporozy bazuje przede wszystkim na farmakoterapii. Najczęściej stosowanymi lekami są kwasy bisfosfonowe. W leczeniu ciężkich form osteoporozy stosowane są m.in.: kalcytonina, ranelinian strontu, teryparatyd, raloksyfen, przeciwciała monoklonalne. W leczeniu osteoporozy wykorzystywana jest suplementacja tzw. witamin na kości – D, K, B12 oraz składników mineralnych. Można je dostarczyć też z dietą. Warto wspomagać się ziołami w leczeniu osteoporozy. Najbardziej znane spośród nich to: pokrzywa zwyczajna, skrzyp polny, ziele owsa. W ostatnim czasie pojawiły się doniesienia o korzystnym działaniu lantany pospolitej. Zawarte w niej związki blokują katepsynę K, czyli enzym, który ma duże znaczenie w rozkładzie kolagenu w kościach.

W leczeniu osteoporozy stosowana jest też fizjoterapia. Chorym zaleca się m.in. masaże, elektroterapie, okłady fango, lampę UV, które mają na celu zmniejszanie bólu wywołanego zmianami zwyrodnieniowymi i wynikającego z przeciążenia mięśni. Dodatkowo ćwiczenia oporowe, izometryczne, aerobowe. Ich rodzaj i intensywność powinna być dobierana indywidualnie do każdego chorego w zależności od jego ogólnego stanu i stopnia zaawansowania choroby. Ważna jest też nauka prawidłowej postawy i podnoszenia przedmiotów, eliminacja czynników ryzyka, a zwłaszcza upadków.