Piperyna – pikantny związek o niezwykłych prozdrowotnych właściwościach

Co to jest piperyna?

Piperyna została wyizolowana przez Hansa Christiana Orsteda na początku XIX w., jednak większą uwagę skupiono na niej dopiero po II wojnie światowej. Do dzisiaj trwają badania nad jej prozdrowotnymi właściwościami.

Z czysto chemicznego punktu widzenia piperyna jest naturalnym (roślinnym) alkaloidem (zasadowym związkiem organicznym) stanowiącym pochodną piperydyny. Ma postać żółtych kryształków nierozpuszczalnych w wodzie. Topi się w bardzo wysokiej temperaturze – 128–130 st. Celsjusza.

Piperynę znaleźć można w owocach czarnego pieprzu (łac. Piper nigrum L.) oraz pieprzu długiego (łac. Piper longum L.). To właśnie ten związek sprawia, że przyprawa ma charakterystyczny pikantny smak i zapach, którego nie sposób pomylić z żadnym innym.

Choć to właśnie pieprz obfituje w piperynę (w 100 g owoców znajduje się 3–8 g związku), nie znaczy to, że nie znajduje się w innych roślinach. Jak się okazuje, występuje też w:

• liściach różanecznika faurie (łac.Rhdodendron faurie),

• liściach Vicoaindica (łac. Asteraceae),

• nasionach kopru ogrodowego (łac. Anethum sowa),

• korze drzewa Careya arbore.

Naturalną piperynę można pozyskać w procesie ekstrakcji z oleożywicy ziarenek pieprzu czarnego i pieprzu długiego. Inną metodą jest synteza chemiczna.

Jakie są właściwości i działanie piperyny?

Piperyna ma udowodnione właściwości antyoksydacyjne (podobnie jak podbiał pospolity i kombucha). Oznacza to, że wspomaga utrzymanie równowagi pomiędzy reaktywnymi formami tlenu (wolnymi rodnikami) a przeciwutleniaczami. Dzięki temu stanowi element zapobiegania rozwojowi stresu oksydacyjnego. W eksperymencie przeprowadzonym na szczurach, u których stosowano dietę wysokotłuszczową, doustne podanie pieprzu i piperyny cofało zmiany wywołane niekorzystną dietą.

Co ciekawe, łączne stosowanie rutyny (zwartej m.in. w herbacie z pokrzywy) i piperyny wzmacnia działanie obu związków. Jest to tzw. działanie synergistyczne. Taki duet ma silniejsze działanie antyoksydacyjne.

Pieprz był wykorzystywany w tradycyjnej medycynie azjatyckiej do łagodzenia stanów zapalnych, obniżania gorączki i łagodzenia bólu (podobne są właściwości czarnego bzu).

Dotychczas przeprowadzone badania pozwalają sądzić, że piperyna ma właściwości antynowotworowe. Związane jest to z działaniem antyoksydacyjnym tej substancji.

Piperyna wykazuje działania neuroprotekcyjne. W jednym z eksperymentów podawano dootrzewnowo związek myszom, uprzednio poddanym stresowi. Okazało się, że podaż piperyny obniżyła poziom kortyzolu we krwi i odwróciła skutki oddziaływania czynników stresogennych. Efekt był podobny jak w grupie myszy, którym podawano środki antydepresyjne.

Jakie są efekty stosowania piperyny?

Codzienną podaż piperyny możesz sobie zapewnić, przyprawiając dania pieprzem albo sięgając po napoje zawierające wyizolowany związek (nadaje charakterystycznego aromatu).

Na rynku dostępne są też suplementy diety z piperyną (tabletki, kapsułki, olejek), z ekstraktem z pieprzu, zawierającym aż 95% tego związku. Zwykle po konsultacji lekarz pierwszego kontaktu lub dietetyk zaleca, aby dobowe spożycie piperyny (przez osoby dorosłe) w takiej postaci nie przekraczało 2 mg. Ma to związek ze zdolnością piperyny do wchodzenia w interakcje ze stosowanymi środkami farmakologicznymi. Przyjmowanie suplementów z tym związkiem zwiększa biodostępność (przyswajalność) wybranych leków o 30–200%. Nie zawsze jest to korzystne, a wręcz może być niebezpieczne.

Warto wziąć też pod uwagę potencjalny wpływ piperyny na zwiększoną przyswajalność niektórych składników diety:

• witaminy A,

• witaminy B6,

• witaminy C,

• beta-karotenu,

• koenzymu Q10,

• kurkuminy,

• selenu.

Szczególnie wyraźne działanie wykazuje połączenie kurkuminy z piperyną. Okazuje się, że związek z pieprzu zwiększa biodostępność związku z kurkumy. Właśnie dlatego tak popularne są suplementy wspierające pracę układu pokarmowego zawierające kurkuminę i piperynę.

Czy stosowanie piperyny wywołuje skutki uboczne?

Stosowana w wysokich dawkach piperyna nie jest toksyczna, choć zdarza się, że podrażnia błony śluzowe żołądka. To szczególnie niekorzystne, jeśli już zmagasz się z dolegliwościami ze strony tej części układu pokarmowego.

Przy nadmiernym spożyciu piperyny możesz się spodziewać efektu moczopędnego oraz biegunek. To właśnie to działanie sprawia, że pojawiają się opinie o odchudzającym działaniu piperyny. Niestety to bardzo mylne przekonanie, które może doprowadzić do zwiększonego zażywania suplementów zaburzających gospodarkę wodno-elektrolitową i florę jelitową. Zdecydowanie korzystniej będzie, jeśli sięgniesz po preparaty z błonnikiem czy aronią o właściwościach wspomagających przemianę materii.

Miej również na uwadze, że pieprz należy do grupy uczulających przypraw pochodzenia roślinnego. Z tego względu wstrzymaj się od stosowania suplementów z piperyną, jeśli masz alergię na pieprz.