Jak pracować nad poczuciem własnej wartości? Poznaj sekret dobrych relacji ze sobą

Czym jest poczucie własnej wartości?

Najprościej rzecz ujmując, poczucie własnej wartości jest po prostu ogólnym stosunkiem do siebie i przekonaniem, że jesteś wartościową osobą. Niektórzy mylą to pojęcie z samooceną i rzeczywiście są to ściśle powiązane ze sobą kwestie, jednak należy je od siebie odróżniać. Samoocena to zbiór przekonań i subiektywnych ocen na własny temat. Może być wyrażana takimi stwierdzeniami, jak „Jestem wspaniała” lub „Jestem brzydka i mało inteligentna”. Z kolei poczucie własnej wartości w pewnym stopniu opiera się na wysokiej lub niskiej samoocenie, jednak jednocześnie poza nią wykracza.

Wyobraź sobie dwie osoby o zbliżonej samoocenie, które uważają się za kompletnie przeciętnych, niczym niewyróżniających się ludzi. Każda z tych osób może mieć zupełnie inne poczucie własnej wartości. Przyjmijmy, że pierwsza jest świadoma własnej pospolitości, ale nie przeszkadza jej to w budowaniu dobrych relacji z samą sobą i nawet nie kwestionuje tego, że jest wartościowym człowiekiem, który zasługuje na wszystko, co najlepsze. Pojedyncza porażka nie jest w stanie zachwiać jej relacją z samą sobą, ponieważ zna swoją wartość i jest jej pewna niezależnie od okoliczności. Z kolei druga ma wobec siebie znacznie wyższe, nierealistyczne oczekiwania. Uważa, że nie może być wartościowa, jeśli nie jest wyjątkowo piękna lub ponadprzeciętnie utalentowana. Z tego powodu nie potrafi walczyć o swoje i pozwala źle się traktować, ponieważ nie wierzy, że ma prawo do czegoś lepszego.

Poczucie własnej wartości stanowi spektrum, na którego przeciwległych biegunach znajdują się samoakceptacja i samoodtrącenie. Zastanów się przez chwilę i odpowiedz szczerze: do której skrajności jest ci bliżej? Czy czujesz się wartościowym człowiekiem, czy może nie potrafisz siebie zaakceptować i polubić?

Poczucie własnej wartości a pewność siebie

Kolejnym pojęciem, które należy odróżnić od poczucia własnej wartości, jest pewność siebie. Ta ostatnia ma związek z konkretnymi obszarami i jest ściśle uzależniona od kompetencji oraz osiąganych sukcesów. Można być pewnym siebie w jednej dziedzinie i bardzo niepewnym w innej. Być może na przykład jesteś doskonałym kierowcą, ale zupełnie nie potrafisz piec ciast. Albo świetnie rysujesz, ale fatalnie śpiewasz. Oznacza to, że będziesz się czuła bardzo pewna siebie za kierownicą samochodu i zupełnie pozbawiona pewności siebie na scenie w barze z karaoke.

Na samoocenę i poczucie własnej wartości pozytywnie wpływają takie obszary pewności siebie, które subiektywnie uznajemy za ważne. Dla jednej osoby brak umiejętności gotowania będzie zupełnie nieistotny, druga zaś będzie miała z tego powodu kompleksy. Dzieje się tak za sprawą przekonań, takich jak „Gotowanie jest kompletnie zbędną kompetencją” czy „Każdy dorosły człowiek powinien umieć gotować, to jedna z najbardziej podstawowych czynności”.

Poczucie własnej wartości a syndrom oszusta

Z pewnością choć raz obiło ci się o uszy określenie „syndrom oszusta”. Ostatnio coraz częściej jest on nazywany syndromem oszustki, ponieważ przeważająca część zmagających się z nim osób to kobiety. Jest to pojęcie ściśle powiązane z poczuciem własnej wartości. Syndrom oszusta polega na tym, że cierpiąca na niego osoba uważa, że nie zasługuje na swoje sukcesy. Nawet jeśli jest uznaną specjalistką w swojej dziedzinie, uważa, że jest za mało zdolna i za mało umie, by rzeczywiście mogła być określana tym mianem. Dosłownie czuje się jak oszustka, która już za chwilę zostanie zdemaskowana. Mogłoby się wydawać, że kolejne sukcesy zawsze poprawiają poczucie własnej wartości, jednak syndrom oszusta może sprawić, że osiągnięcia będą wywoływały w tobie jedynie lęk przed tym, że inni wreszcie się na tobie „poznają” i zrozumieją, że brakuje ci kompetencji.

Syndrom oszusta wiąże się ze zniekształceniem poznawczym zwanym błędną atrybucją. Przeciętny człowiek tłumaczy swoje sukcesy czynnikami wewnętrznymi i wierzy, że ma wpływ na rzeczywistość: uważa, że jego osiągnięcia są wynikiem jego zdolności oraz ciężkiej pracy. Natomiast osoba z syndromem oszusta jest przekonana, że to, co ma, zawdzięcza kwestiom zewnętrznym i niezależnym od siebie, takim jak szczęście, błędy innych czy ich uprzejmość. Z tego powodu nie jest w stanie naprawdę cieszyć się tym, co się jej udaje.

Jak widać, nawet osoby osiągające znaczne sukcesy niekoniecznie mają wysokie poczucie własnej wartości. To ostatnie jest bowiem zależne przede wszystkim od zdrowej relacji ze sobą.

Przyczyny niskiego poczucia własnej wartości

Jak każde zjawisko psychologiczne, deficyty w poczuciu własnej wartości mogą mieć wiele różnych przyczyn. W przypadku każdej osoby z pewnością będą one nieco inne, jednak warto wymienić takie jak:

1. Doświadczenia z dzieciństwa. Mogą być bardzo różne: od złego traktowania przez rówieśników, poprzez porównywanie do innych dzieci, aż po doświadczenie przemocy. Wszystkie te rzeczy mogą utwierdzać dziecko, że nie jest ważne i wartościowe. Wielu dorosłych wchodzi w życie z takimi przekonaniami i bardzo trudno jest im się ich pozbyć, gdyż stanowią one integralną część ich tożsamości i doświadczenia.

2. Ogromna presja nakładana na kobiety w kwestii spełniania nierealistycznego kanonu urody. Niestety wiele kobiet uwewnętrznia przekonanie, że to przede wszystkim wygląd stanowi o ich wartości. A jako że wzorzec piękna jest wyjątkowo wyśrubowany – czują się brzydkie i w efekcie niewystarczające i bezwartościowe.

3. Tendencja do porównywania się z innymi. W dzisiejszych czasach to bardzo proste – wystarczy wziąć do ręki telefon i włączyć dowolny portal społecznościowy, by zobaczyć dziesiątki lub setki wyidealizowanych zdjęć, przedstawiających same dobre momenty z życia ich autorów. Niestety takie porównania właściwie zawsze kończą się niekorzystnie.

Jak zbudować poczucie własnej wartości?

Niskie poczucie własnej wartości skutkuje obniżonym nastrojem, doświadczaniem stresu, rezygnowaniem z sięgania po swoje marzenia oraz ogólnym brakiem satysfakcji z życia. Można więc powiedzieć, że pielęgnowanie go jest nieodłącznym elementem dbania o swoje zdrowie psychiczne.

A jak pracować nad poczuciem własnej wartości? Wypróbuj kilka prostych ćwiczeń, które pomogą ci w jego budowaniu.

1. Weź kartkę papieru i postaraj się wypisać 10 rzeczy, za które jesteś sobie wdzięczna. To mogą być np. twoje słuszne decyzje, momenty, w których zadbałaś o siebie lub obroniłaś swoje granice, zachowania wobec innych, które odzwierciedlają twoje wartości. Nie sugeruj się zdaniem nikogo z zewnątrz – chodzi o rzeczy, z których ty jesteś dumna, i wobec których odczuwasz wdzięczność czy satysfakcję.

2. Poczuj się sprawcza i kompetentna. Każdy lubi mieć wpływ na swoje życie i otaczającą go rzeczywistość. Jeśli potrzebujesz zastrzyku pozytywnej energii, zrób coś, co spowoduje choćby małą, ale realną zmianę. Zrób coś, w czym jesteś dobra (np. upiecz ciasto, uszyj sukienkę lub zarób dodatkowe pieniądze) albo przeciwnie – zacznij się uczyć czegoś zupełnie nowego. Pomaluj ściany w pokoju, posprzątaj w szafie albo sprzedaj stare ubrania, które od dawna kurzą się na wieszakach.

3. Stwórz listę pozytywnych zwrotów na temat różnych obszarów swojego życia. Podążaj za pierwszym impulsem – to mają być stwierdzenia prosto z serca. Wracaj do tej listy za każdym razem, kiedy przyjdzie ci do głowy, że twoje życie jest bezwartościowe lub że nic nie osiągnęłaś.