Podświadomość – co warto o niej wiedzieć i jak ją programować?

Świadomość i podświadomość

Według ojca psychoanalizy – Zygmunta Freuda – większość procesów psychicznych, czyli przekonań, potrzeb, impulsów i emocji, pozostaje nieuświadomiona. Zdaniem badacza ludzka świadomość stanowi zaledwie „wierzchołek góry lodowej”, ogromna zaś część istotnych uczuć znajduje się w ukryciu.

Zgodnie z tą teorią w obrębie świadomości są więc myśli oraz postrzeganie rozmaitych sytuacji. Innymi słowy, doskonale wiesz, jakie są Twoje przemyślenia i opinie. Nie zawsze jednak masz wiedzę o tym, skąd się one wzięły.

Na poziomie nieświadomości ukryte są wszystkie te elementy psychiki, które są nieakceptowane, np. głęboko skrywane lęki, wstydliwe potrzeby seksualne, samolubne i niemoralne pragnienia, pobudki do przemocy i trudne do zaakceptowania doświadczenia. Choć nie zdajesz sobie z nich sprawy, są one częścią Ciebie i wpływają na to, jakie decyzje podejmujesz, jak się czujesz i jak reagujesz na różne sytuacje – zwłaszcza jeśli te reakcje są szybkie i intuicyjne.

Podświadomość jest natomiast częścią nieświadomości znajdującą się „najpłycej”, co oznacza, że z założenia masz do niej najlepszy dostęp. To właśnie tam przechowywane są wspomnienia (które jesteś w stanie sobie przypomnieć, kiedy zajdzie taka potrzeba) oraz cała zgromadzona wiedza o świecie.

Inny słynny psycholog, Carl Gustav Jung, wskazywał również na istnienie tzw. podświadomości zbiorowej. Według niego jest ona rodzajem pamięci wspólnej dla całego społeczeństwa. Podświadomość zbiorowa jest miejscem na różnego rodzaju symbole, mity, ceremoniały religijne, archetypy i wzorce reagowania, czyli instynkty.

Nieświadome mechanizmy obronne

Ważną częścią nieświadomości są mechanizmy obronne, czyli metody ochrony psychiki przed bardzo nieprzyjemnymi emocjami i przeżyciami. W pewnym sensie tworzą one barierę między Tobą a tym, co w Twoim życiu najtrudniejsze. Wśród najczęściej spotykanych mechanizmów obronnych można wymienić m.in.:

• wyparcie, czyli odsuwanie i ignorowanie niechcianego bodźca, a nawet całkowite zapomnienie traumatycznego przeżycia,

• projekcję, czyli przypisywanie własnych nieakceptowanych impulsów, potrzeb, postaw czy emocji innym osobom,

• sublimację polegająca na przekierowywaniu niepożądanych dążeń i uczuć na bardziej akceptowalne obiekty i sposoby realizacji,

• regresję, czyli powrót do dziecinnych, niedojrzałych metod reagowania na stresujące sytuacje,

• racjonalizację – racjonalne i logiczne uzasadnianie swoich zachowań.

Mechanizmy obronne służą obronie ego przed tym, co trudne i przytłaczające. Nie oznacza to jednak, że niepożądane impulsy znikają. Po prostu pozostają ukryte i w pewnym sensie sterują naszym zachowaniem „z tylnego siedzenia”.

Inne schematy związane z podświadomością

Oprócz mechanizmów obronnych, które ujawniają się przede wszystkim w trudnych i nieprzyjemnych momentach, z pewnością spotkałaś się również z innymi efektami wynikającymi z tego, co znajduje się w obszarze nieświadomości. Wśród najczęściej występujących mechanizmów psychologicznych związanych z podświadomością można wyróżnić np. samospełniającą się przepowiednię oraz efekt Pollyanny, czyli koncentrowanie się na tym, co pozytywne i wypieranie negatywnych aspektów danej sytuacji.

Jak oczyścić podświadomość?

Aby oczyścić czy uzdrowić swoje zranienia, najpierw trzeba w ogóle je dostrzec i zdać sobie sprawę z ich istnienia oraz przyczyn. Oczywiście najlepszym sposobem na to jest psychoterapia, która pomaga wniknąć w głąb własnych przeżyć i odkryć źródło problemów i cierpienia. Warto robić to pod opieką specjalisty, zwłaszcza w przypadku bardzo silnych, nieakceptowanych przeżyć i traum.

Niektórzy uważają również, że sposobem na „oczyszczenie” głowy i zrobienie miejsca na nowe schematy jest medytacja. Rzeczywiście technika ta opiera się na wyciszeniu myśli i zrozumieniu, że nie zawsze są one odzwierciedleniem faktów. Dzięki regularnej praktyce medytacji można stać się spokojniejszym i bardziej wyciszonym.

Trening podświadomości

Wśród najczęściej stosowanych sposobów na przeprogramowanie podświadomości niewątpliwie należy wymienić afirmacje, czyli regularne powtarzanie w myślach pozytywnych twierdzeń mające za zadanie trwale zmienić przekonania i schematy myślenia. Bardzo często są to pozytywne opinie na własny temat. Podczas ich formułowania należy jednak pamiętać, że powinny być one w miarę realistyczne i zbieżne z ogólnym poczuciem własnej wartości. Osoba, która ma bardzo niską samoocenę, raczej nie uwierzy w przesadnie optymistyczne opisy siebie. Może się wręcz zdarzyć, że rozdźwięk pomiędzy jej własnymi obserwacjami a treścią afirmacji będzie tak duży, że przyniosą one skutek odwrotny do zamierzonego i jeszcze pogorszą jej stan psychiczny.

Dobrze skonstruowane afirmacje powinny być zdaniami twierdzącymi, mieć pozytywny charakter i nie zawierać słowa „nie” oraz innych rodzajów przeczenia (zamiast „Nie jestem nieudacznikiem” lepiej sprawdzi się „Z łatwością osiągam sukcesy i wszystko mi się udaje”). Niektórzy znawcy tematu wskazują też na większą skuteczność afirmacji powtarzanych tuż przed snem.

Przeprogramowanie podświadomości nie jest łatwe, jednak bardzo pozytywnie wpływa na jakość życia. Dlatego warto włożyć w nie trochę systematycznej pracy. Należy jednak dopilnować, by chęć skupienia się na pozytywnych aspektach życia nie przerodziła się w wypieranie trudnych przeżyć. Zdecydowanie lepiej przepracować je w gabinecie psychoterapeutycznym, robiąc tym samym symboliczne miejsce na nowe, korzystniejsze schematy i przekonania.