Przyprawy korzenne – czym są i dlaczego warto je stosować?

Co to są przyprawy korzenne?

Każdy z nas choć raz w życiu miał styczność z przyprawami korzennymi. Co to jest przyprawa korzenna? Tak naprawdę nie ma ona ścisłej definicji. Zazwyczaj w odniesieniu do przyprawy korzennej mamy na myśli bardzo aromatyczne i rozgrzewające przyprawy. Wiele z nich charakteryzuje się tym, że bardzo szybko traci swój smak i zapach. Dlatego trzeba przechowywać je w odpowiednich warunkach i dodawać na sam koniec przygotowywania potraw. Z tego artykułu dowiesz się, skąd pochodzą przyprawy korzenne i dlaczego warto po nie sięgać.

Goździki

Gdy mowa o przyprawach korzennych, nie sposób nie wspomnieć o goździkach. Przyprawa ta jest pozyskiwana z pąków goździkowca korzennego (Syzygium aromaticum). Bardzo często jest wykorzystywana jako dodatek do kompotów, kapusty kiszonej, przetworów marynowanych, mięsa, grzanego wina, a także ciasteczek. Goździki charakteryzują się bogatym składem chemicznym. Są one dobrym źródłem kwasów fenolowych, jednak najważniejszym związkiem w nich występującym jest eugenol. To właśnie temu składnikowi goździki zawdzięczają swoje lecznicze działanie.

Goździkom przypisuje się silne właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Składniki aktywne obecne w goździkach mają zdolność do hamowania rozwoju wielu gatunków drobnoustrojów, w tym bakterii takich jak: Staphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis, Listeria monocotygoenes, Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli, Bacillus cereus.

Goździki wykazują też pewne działanie przeciwbólowe i dlatego też są bardzo często stosowane w przypadku wystąpienia bólu zębów. Jednak wówczas nie należy ich spożywać, a po prostu je żuć.

Goździki to również przyprawa o właściwościach hepatoprotekcyjnych, czyli ochronnych wobec wątroby. Do dziś przeprowadzono kilka doświadczeń na zwierzętach, które dowiodły, że zawarty w goździkach eugenol może redukować stłuszczenie wątroby, zmniejszać stany zapalne tego narządu, jak również wspomagać wątrobę w przekształcaniu substancji obcych dla organizmu w związki bezpieczne dla zdrowia.

Gałka muszkatołowa

Omawiając przyprawy korzenne, należy wspomnieć też o gałce muszkatołowej. Jest ona pozyskiwana z nasion muszkatołowca korzennego (Myristica fragrans). Roślina ta pochodzi prawdopodobnie z Indonezji i jest rozpowszechniona w wilgotnych regionach tropikalnych. Aktualnie największym jej eksporterem są Indie. W XVII wieku gałka muszkatołowa stała się cenną przyprawą handlową w świecie zachodnim. W składzie gałki muszkatołowej znajdują się związki chemiczne takie jak: kwas mirystynowy, trimirystyna, terpeny, kwasy fenolowe, lignany i flawonoidy. Gałka muszkatołowa jest bardzo pożądaną przyprawą w sztuce kulinarnej. Wykorzystuje się ją do wzbogacania smaku i zapachu mięsa, ryb, owoców morza, jaj, a nawet warzyw, np. szpinaku, fasoli, kapusty. Gałka muszkatołowa, podobnie jak inne korzenne przyprawy, idealnie nadaje się jako dodatek do pierników, ciasteczek i grzanego wina. Gałkę muszkatołową najlepiej dodawać świeżo startą pod sam koniec przyrządzania potraw. Wynika to z tego, że szybko traci ona swój aromat.

Anyż gwiaździsty

Anyż gwiaździsty, inaczej anyż gwiazdkowy, to powszechna nazwa stosowana dla przyprawy pozyskiwanej z badiana właściwego (Illicium verum Hook. f.). Surowiec zielarski stanowią wysuszone i zmielone owoce. Anyż gwiaździsty jest szeroko wykorzystywany w kuchni orientalnej. W Polsce dodaje się go najczęściej do kompotów, kremów, likierów i ciast. Składnik ten jest również uznawany za cenioną roślinę leczniczą. Przypisuje się mu m.in. właściwości przeciwdrobnoustrojowe, przeciwwirusowe i przeciwzapalne. Dodatkowo anyż cechuje się wysoką aktywnością przeciwutleniającą i w efekcie jest on zdolny do zwalczania wolnych rodników.

Szafran

Szafran jest uznawany za najdroższą przyprawę na świecie. Jest on pozyskiwany ze znamion słupków szafranu uprawnego (Crocus sativus). Największym jego producentem jest Iran. Szafran bardzo dobrze komponuje się z wieloma produktami i przyprawami. Może być stosowany jako dodatek do zup, dań mięsnych, ryżu. Producenci żywności wykorzystują go też do wyrobu serów i wypieków. Szafran był stosowany w medycynie ludowej jako środek wykrztuśny, przeciwastmatyczny i adaptogenny. Można spotkać się również z opinią, że szafran wykazuje silne działanie przeciwrakowe, jednak właściwości te jak dotąd nie zostały potwierdzone w badaniach naukowych z udziałem ludzi.

Wanilia

Wanilia to jedna z najbardziej znanych przypraw na całym świecie. Surowcem przyprawowym jest laska wanilii otrzymywana z wanilii płaskolistnej (Vanilla planifolia). Roślina ta naturalnie rośnie w lasach tropikalnych. Obecnie największym producentem naturalnej wanilii jest Madagaskar. Produkcją na skalę światową zajmują się również: Chiny, Indonezja, Meksyk i Papua-Nowa Gwinea. Najważniejszym składnikiem, który wpływa na aromat wanilii, jest wanilina. Znajduje ona bardzo szerokie zastosowanie w technice kulinarnej i przemyśle spożywczym. Najczęściej jest dodawana do lodów, wyrobów cukierniczych, produktów mlecznych, likierów. Niejednokrotnie można spotkać ją również jako składnik perfum i farmaceutyków. Uważa się, że wanilina pochodząca z wanilii może mieć działanie przeciwrakowe, przeciwzapalne i neuroprotekcyjne (ochraniające komórki nerwowe przed uszkodzeniami). Jednak wciąż trwają badania naukowe, których zadaniem jest potwierdzić (lub zanegować) te doniesienia.

Cynamon

Jedną z najpopularniejszych przypraw korzennych jest cynamon. Przyprawa ta jest otrzymywana z kory cynamonowca (Cinnamonum). Istnieje wiele różnych gatunków cynamonu. W sprzedaży najczęściej można spotkać cynamon chiński (Cinnamomum cassia). Mniejszą dostępnością charakteryzuje się cynamon cejloński (Cinnamomum zeylanicum), który to jest określany mianem cynamonu prawdziwego. Cynamon jest bardzo szeroko wykorzystywany w kuchni. Zazwyczaj znajduje zastosowanie jako dodatek do ciast i ciastek, pierników, produktów na bazie jabłek, kompotów i różnego rodzaju deserów. Przyprawa ta bardzo dobrze komponuje się z różnymi napojami, w tym przede wszystkim z grzanym winem, nalewkami i kawą. Cynamon sprawdzi się też jako składnik potraw mięsnych i rybnych.

Cynamon jest źródłem wielu związków o wysokiej aktywności biologicznej. Do składników tych zalicza się m.in. polifenole, których głównymi przedstawicielami są: kwas cynamonowy, kwas ferulowy, kwas protokatechowy, kwas kawowy i katechiny. Związkiem szczególnie charakterystycznym dla cynamonu jest cynamoaldehyd, który odpowiada za aromat tej przyprawy.

Aktualny stan wiedzy pokazuje, że spożywanie cynamonu wiąże się z wieloma właściwościami prozdrowotnymi. Wiele dotychczas przeprowadzonych badań naukowych wykazało, że cynamon może przyczyniać się do redukcji poziomu glukozy we krwi na czczo. Ponadto cynamon ma zdolność do obniżania stężenia hemoglobiny glikowanej, która jest ważnym wskaźnikiem służącym do oceny wyrównania gospodarki węglowodanowej. Dane te oznaczają, że cynamon to odpowiednia przyprawa dla osób zmagających się z cukrzycą typu 2. i insulinoopornością.

Cynamon jest również sprzymierzeńcem naszego układu krążenia. Naukowcy dowiedli, że regularne stosowanie cynamonu może spowodować obniżenie cholesterolu całkowitego, frakcji LDL cholesterolu, jak również triglicerydów we krwi.

Cynamonowi przypisuje się właściwości przeciwzapalne. Jak udowodnili badacze, cynamon może zmniejszać stan zapalny i łagodzić objawy u osób cierpiących na reumatoidalne zapalenie stawów (RZS).

Kurkuma

Do przypraw korzennych o wyjątkowym aromacie należy zaliczyć również kurkumę. Jest to przyprawa otrzymywana z ostryżu długiego (Curcuma longa), który pochodzi głównie z Indii. Kurkuma charakteryzuje się intensywną, żółto-pomarańczową barwą, która wynika z obecności w niej substancji o nazwie kurkumina. Związek ten odpowiada również za właściwości zdrowotne kurkumy, a są one imponujące!

Naukowcy odnotowali, że spożywanie dużych ilości kurkuminy wiąże się z obniżeniem stężenia cholesterolu i glukozy we krwi. Dodatkowo kurkumina ma właściwości przeciwzapalne i przeciwdepresyjne. Coraz więcej dowodów naukowych świadczy o tym, że kurkuma może łagodzić objawy u pacjentów cierpiących na wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG). Wiele osób przygotowuje z kurkumy maseczkę na twarz. W opinii jej użytkowników jest ona pomocna w usuwaniu przebarwień skóry, łagodzeniu zmian trądzikowych i podrażnień.

Bardzo często kurkuma jest spożywana w formie tzw. złotego mleka lub szota z imbirem i sokiem pomarańczowym.

Przyprawy korzenne – jak kupować?

W sprzedaży można spotkać różne przyprawy korzenne do piernika. Jednak warto zwrócić uwagę na to, że istotnie różnią się one składem. Bardzo często gotowe mieszanki przyprawowe zawierają nie tylko poszczególne przyprawy, lecz także wypełniacze w postaci cukru i mąki pszennej. Dodatki te obniżają jakość produktu. Najlepiej sięgać tylko po te produkty, w których składzie znajdują się wyłącznie rośliny korzenne.