Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – objawy, przyczyny i sposoby leczenia

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – co to za choroba?

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego, podobnie jak choroba Crohna i nieokreślone zapalenie okrężnicy, zaliczane jest do grupy nieswoistych chorób zapalnych jelit. Typowy jest dla niego przewlekły przebieg oraz występowanie okresów zaostrzeń i remisji, czyli cofania objawów. Proces zapalny obejmuje błonę śluzową i podśluzową jelita grubego.

Zmiany zapalne najczęściej rozwijają się w końcowej części jelita grubego, czyli odbytnicy. Rzadziej dotyczą okrężnicy, esicy, a sporadycznie występują przypadki zajęcia procesem zapalnym całego jelita. Choroba niemal tak samo często dotyczy kobiet, jak i mężczyzn. Może pojawiać się u ludzi w każdym wieku, lecz najczęściej obserwowana jest u osób z grupy wiekowej 20–40 lat.

Przyczyny powstawania wrzodziejącego zapalenia jelita

Jak dotąd nie określono dokładnie przyczyn powstawania wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Najprawdopodobniej za rozwój tej choroby jelit odpowiadają czynniki:

• genetyczne – piśmiennictwo donosi o przypadkach rodzinnego występowania wrzodziejącego zapalenia jelita, rozpoznano również geny sprzyjające chorobie – NF186, OTUD3, PLA2G2E, IFNG, IL26, IL22;

• środowiskowe – infekcja (np. zakażenie Salmonella lub Campylobacter), zaburzona flora bakteryjna przewodu pokarmowego (czemu sprzyja np. niedrożność jelit, antybiotykoterapia, zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego – SIBO), prowadzenie niezdrowego stylu życia, a zwłaszcza dieta bogata w cukry, tłuszcz i mięso, przyjmowanie niektórych leków (np. NLPZ – niesteroidowych leków przeciwzapalnych);

• immunologiczne – wzrost poziomu czynników procesu zapalnego, produkowane są przeciwciała skierowane wobec własnym komórkom.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – objawy

Początkowym objawem wrzodziejącego zapalenia jelita grubego jest krwista biegunka. Możliwe jest naprzemienne występowanie biegunek i zaparć. W przebiegu choroby pojawiają się również takie dolegliwości jak: kurczowe bóle brzucha (bardziej intensywne przed wypróżnieniem i mniej dokuczliwe po wypróżnieniu, odczuwane zazwyczaj w dolnym lewym kwadrancie brzucha lub w odbytnicy), gwałtowne uczucie parcia na stolec, tkliwość powłok brzucha, obecność śluzu w stolcu, podwyższona temperatura ciała, nocne wypróżnienia, osłabienie, spadek masy ciała oraz krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego.

Długotrwałe biegunki we wrzodziejącym zapaleniu jelita wiążą się z ryzykiem odwodnienia, zaburzenia gospodarki elektrolitowej, anemii i wyniszczenia pacjenta. Należy wspomnieć, że w przebiegu choroby pojawić się mogą również dolegliwości pozajelitowe, wśród których należy wymienić m.in. rumień guzowaty, aftowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, zapalenie stawów, zwiększenie częstotliwości rytmu serca, obniżenie ciśnienia tętniczego. Dotyczą one jednak ciężkich przypadków choroby.

Zapalenie wrzodziejące jelita grubego – rozpoznanie

Rozpoznanie zapalenia wrzodziejącego jelita grubego opiera się przede wszystkim na następujących badaniach:

• szczegółowy wywiad z pacjentem i badanie przedmiotowe – ocena objawów,

• badania laboratoryjne krwi – u chorych obserwuje się wzrost poziomu wskaźnika opadania erytrocytów (czerwonych krwinek, tzw. OB) oraz spadek poziomu białka, żelaza i hemoglobiny,

• badania laboratoryjne kału – ocena obecności krwi utajonej, wykluczenie biegunki bakteryjnej czy jelita drażliwego,

• rektoskopia i kolonoskopia – polega na oglądaniu wnętrza jelita grubego, podczas endoskopii możliwe jest też pobieranie wycinków do badania histopatologicznego,

• badania obrazowe – najczęściej RTG, ultrasonografia, a w razie trudności z postawieniem diagnozy bardziej specjalistyczne metody obrazowania medycznego.

Jak wyleczyć wrzodziejące zapalenie jelita grubego?

Leczenie wrzodziejącego zapalenia jelit determinowane jest stopniem zaawansowania choroby. Jeżeli jest taka możliwość, stosuje się leczenie zachowawcze, a w ciężkich przypadkach i przy braku skuteczności wcześniej podjętych działań terapeutycznych wprowadza się leczenie operacyjne. Leki stosowane na wrzodziejące zapalenie jelita grubego to przede wszystkim: preparaty kwasu 5-aminosalicylowego (5-ASA), glikokortykosteroidy (prednizon), leki immunosupresyjne (azatiopryna i merkaptopuryna stosowane są w przypadku oporności na leczenie glikokortykosteroidami lub ograniczenia ich dawek przy ciężkich działaniach ubocznych) i inne leki. Kiedy choroba nie poddaje się leczeniu zachowawczemu, wykonywane są zabiegi chirurgiczne w postaci resekcji fragmentu (a w skrajnych przypadkach całego) jelita grubego.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – co jeść, a czego nie?

Dieta na wrzodziejące zapalenie jelita grubego stanowi ważny element leczenia. Niestosowanie się do jej zaleceń wiąże się z ryzykiem kolki jelitowej. Ogólne wymagania dietetyczne to:

• racjonalny i urozmaicony sposób odżywiania, o wartości energetycznej dostosowanej indywidualnie do pacjenta,

• dieta łatwostrawna z ograniczeniem spożycia błonnika pokarmowego, po zmniejszeniu nasilenia biegunek stopniowe wprowadzanie do jadłospisu jego źródeł,

• w okresie występowania silnych objawów dieta płynna lub półpłynna, posiłki najlepiej duszone, gotowane na parze lub w wodzie,

• przyjmowanie dużych ilości wody (2,5 l dziennie), ewentualnie preparatów elektrolitowych,

• spożywanie 5–6 posiłków w regularnych odstępach czasu, ostatni posiłek najlepiej do 3 godzin przed spaniem,

• posilanie się w spokojnej atmosferze, powolne i dokładne przeżuwanie,

• ograniczenie spożycia produktów tłustych (np. wieprzowina, kaczka, słonina, wołowina, baranina, smalec, margaryna, sery żółte, topione), wzdymających (np. alkohol, rośliny strączkowe), wędzonych, konserwowanych, wysokosłodzonych, wysokoprzetworzonych,

• wprowadzenie prebiotyków.

Dieta przy wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego powinna zawierać też zioła, jak siemię lniane, rumianek, cykoria, mniszek lekarski i dziurawiec.