Wstyd - Czym jest? Jak się od niego uwolnić?

Co to jest wstyd?

Literatura psychologiczna nie podaje jednej, uniwersalnej definicji wstydu, jednak często porównuje go z poczuciem winy. Wstyd łączy się ze stanem emocjonalnym wywołanym przez ryzyko ośmieszenia w wyniku przekroczenia przyjętych norm moralnych. Uczucie wstydu zawsze koncentruje się na jednostce i jej poczuciu dyskomfortu. Można je porównać do chęci ucieczki, wycofania, ukrycia własnej porażki. Wstyd wywołuje również objawy fizyczne takie jak napięcie, kołatanie serca, zaczerwienienie, w niektórych przypadkach nawet zawroty głowy i nudności. Ma to związek z połączeniem uczucia wstydu z silnym stresem.

Wstyd to rodzaj złożonych emocji, pojawiających się w momencie myślenia o tym, co powiedzą o nas inni. To również stan, w którym z różnych powodów czujemy się gorsi bądź niewystarczająco dobrzy - w ten sposób może łączyć się z kompleksami. Wstyd jest uczuciem potrzebnym, gdyż w wielu przypadkach kształtuje naszą motywację i poprawne zachowania, a także pomaga budować prawidłowe więzi społeczne. Jest rodzajem dyscypliny trzymającej nas w ryzach. Pojawienie się wstydu jest również oznaką zdrowia psychicznego, które wskazuje na naszą zdolność do empatii. Uczucie wiąże się ponadto z intymnością. Zależność ta kształtuje się już w wieku dziecięcym. Ciągłe odczuwanie wstydu może prowadzić do zaburzeń psychicznych.

Polecamy

---

Zdrowie psychiczne

Jak dbać o dobry nastrój? Czy jest sposób, aby go mierzyć?

Każdy z nas przeżywa najróżniejsze nastroje. Czasami mają one zabarwienie pozytywne, a czasami negatywne. Nastrój może być także obniżony, wzmożony albo labilny. Z definicji to utrzymujące się przez dłuższy czas zabarwienie emocjonalne wszystkich przeżyć, które jest doświadczane przez nas subiektywnie i może być zaobserwowane przez nasze otoczenie.

Redakcja17.08.2021

Kiedy odczuwamy uczucie wstydu?

Uczucie wstydu znane jest każdemu. Pojawia się z wielu powodów i w różnych okolicznościach. Co zatem może być jego przyczyną?
Kompleksy - wynikające z wyglądu, który w ocenie osoby odbiega od przyjętych kanonów, np. z powodu niskiego wzrostu, nadwagi, drobnej budowy ciała, w przypadku kobiet małego lub bardzo dużego biustu, piegów, znamion itd.

• Choroby lub dolegliwości - w przypadku dzieci często powodem wstydu jest noszenie okularów.

• Pochodzenie - z małego miasta, wsi, z określonego kraju.

• Praca - która powszechnie nie jest oceniana jako ambitna.

• Zarobki - zbyt niskie, by funkcjonować na oczekiwanym poziomie życia.

• Życie intymne - w szczególności potrzeby seksualne, o których wstydzimy się powiedzieć partnerowi.

• Zachowanie - wychodzące poza przyjęte normy społeczne.

• Niewiedza - na wybrane tematy, które podejmują rozmówcy w naszej obecności.
  Wstyd to pojęcie szerokie i powodów odczuwania go może być wiele. Jego charakter i intensywność jest kwestią indywidualną. Trudno wskazywać na konkretne zachowania lub cechy, które mogą i powinny generować poczucie wstydu.

Wstyd u dzieci

Wstyd u dzieci początkowo objawia się niechęcią do obcych ludzi, przed którymi czuje się skrępowanie. Jest to rodzaj nieśmiałości, która mija z wiekiem. Wstyd nie powinien łączyć się z uczuciem lęku, gdyż zaburza to prawidłową adaptację i utrudnia rozwój związków społecznych.

U kilkuletnich dzieci wstyd związany jest z intymnością i bywa formą ochrony. Pomaga kształtować poczucie własnej wartości, potrzeb, wyznacza osobistą strefę komfortu. Kilkulatki zaczynają powoli rozróżniać granicę pomiędzy sferą publiczną a prywatną, co wiąże się ze zmianą zachowań w zależności od okoliczności i miejsca, w którym przebywają.

Z czasem wstyd może zacząć wiązać się z potrzebą spełniania oczekiwań, np. rodziców, co do lepszych ocen, zachowania, aktywności na lekcjach. Ma to wady i zalety. Wstyd w tym przypadku powinien być motywujący, nie może wpędzać w kompleksy. Nieakceptowalne jest przede wszystkim wytworzenie w dziecku silnego wstydu, który będzie się wiązał ze strachem utraty miłości rodzica. Niepokoić powinna również sytuacja, gdy podopieczny w ogóle nie odczuwa wstydu. Prowadzi to bowiem do przekraczania norm i nieakceptowanych zachowań, które mogą mieć konsekwencje w życiu dojrzałym. W takich przypadkach niezbędna jest pomoc psychologa.

Jak pokonać wstyd?

W wielu przypadkach wstyd wynika z nieprawidłowego wzorca myślenia o sobie i braku umiejętności dostrzegania zalet. Choć problem jest krótkotrwały i zależny od powstałych okoliczności, poradzenie sobie z nim jest proste. Niekiedy jednak zdrowy wstyd zaczyna przeistaczać się w destrukcyjny. W większości przypadków ma on źródło w błędach wychowawczych popełnionych we wczesnym dzieciństwie. Niszczący wstyd może być również skutkiem nieudanego związku i tkwienia w poczuciu winy. Przekonanie o własnej niedoskonałości, ułomności i brak akceptacji to przyczyny pojawienia się stanów lękowych. W takich przypadkach pokonanie wstydu wymaga pomocy psychoterapuety. Walka ze wstydem, który powoduje kompleksy lub stany depresyjne, jest trudna i często obarczona błędami. Podstawowym jest wycofywanie się z relacji społecznych i przekonanie o uzdrawiającej samotności. Błędem jest również szukanie usprawiedliwienia dla powstałych zachowań i okoliczności. Warunkiem poradzenia sobie ze wstydem jest stawienie czoła problemom i własnym kompleksom.

Wstyd a depresja

Wstyd ma ogromny wpływ na nasilenie się objawów depresyjnych. Jest poważną przeszkodą w prawidłowym diagnozowaniu depresji i nerwicy. Nieumiejętność radzenia sobie generuje autodestrukcyjne zachowania, m.in. ataki przemocy słownej i fizycznej lub uzależnienia. Zaburzenia obsesyjno kompulsyjne, stany lękowe i epizody depresji mają swoje podłoże m.in. w destrukcyjnym wstydzie. Zmniejszenie objawów zaburzeń i zapanowanie nad chorobą zmniejsza ryzyko izolacji społecznej i pomaga wdrożyć efektywne leczenie.