Brak okresu – częste przyczyny zaniku miesiączki

Czym jest brak okresu i jakie są jego przyczyny?

Amenorrhea to termin, którym określa się niefizjologiczny brak miesiączek. W sytuacji, gdy krwawienie jeszcze w ogóle nie wystąpiło, mimo wieku dojrzewania, mowa jest o pierwotnym braku miesiączki. Wtórny występuje wówczas, gdy dotychczas miesiączkująca kobieta traci okres. Ważne jest, aby odróżniać fizjologiczne przyczyny zaniku okresu od tych mających podłoże patologiczne. Zaburzenia miesiączkowania określa także inny termin, oligomenorrhea. Odnosi się do dolegliwości, jaką charakteryzuje występowanie mniej niż 9 cykli w ciągu roku, a także wtórny brak miesiączki, który występuje przez co najmniej trzy miesiące. Według American Society for Reproductive Medicine jest to wskazanie do wykonania badań, które pozwoliłyby ustalić przyczynę takiego stanu.

Polecamy

---

Zdrowie

Jakie badania hormonalne może zlecić ginekolog?

Wizyta u ginekologa kojarzy się przede wszystkim z cytologią, USG, badaniem piersi albo prowadzeniem ciąży. Jednak w kompetencjach lekarza tej specjalizacji leży także leczenie niektórych zaburzeń hormonalnych. Dziedziną medycyny, zajmującą się badaniem hormonów jest przede wszystkim endokrynologia, ale narządy płciowe, którymi zajmuje się ginekologia, również odgrywają istotną rolę w produkcji hormonów. Zastanawiasz się nad tym, jakie badania hormonalne może zlecić ci ginekolog w czasie wizyty? Przeczytaj artykuł.

Redakcja30.11.2021

Fizjologiczne przyczyny braku okresu

Wśród naturalnych powodów braku miesiączki należy wskazać menopauzę, okres ciąży i karmienie piersią. W kontekście menopauzy mówi się o występowaniu jej konkretnych etapów. W przypadku braku miesiączki po 40. Roku życia przyczyną może być właśnie wejście w okres przekwitania. Ten wczesny zazwyczaj rozpoczyna się koło 42. roku życia, późny koło 46. i kończy się ostatnim okresem średnio w wieku 51 lat. Mediana czasu wystąpienia menopauzy przypada właśnie na 51. rok życia. Jednakże u ok. 1% kobiet menopauza wystąpi wcześniej, ok. 40. roku życia. Niemniej pojawienie się niepokojących zmian w cyklu miesiączkowym zawsze warto skonsultować z ginekologiem. Co ciekawe, wiek wystąpienia menopauzy u matek może być pewną wskazówką co do tego, kiedy pojawi się ona u ich córek.

Częste powody braku miesiączki – czynnościowy podwzgórzowy brak miesiączki

Gdy mowa o braku okresu u kobiet w wieku rozrodczym, najczęściej od razu na myśl przychodzi ciąża. Jednak co oprócz ciąży może być jego przyczyną? Jedną z nich jest zahamowanie czynności osi podwzgórze–przysadka–jajniki. Nie towarzyszą temu nieprawidłowości w budowie anatomicznej. U młodych kobiet i nastolatek, które zgłaszają się do specjalisty z powodu zaniku okresu, miesiączki często nie występują od ok. 6 miesięcy lub dłużej. Przyczynami braku miesiączki mogą być stres, utrata masy ciała lub uprawianie sportu. W związku z tym może dotyczyć on zarówno osób z prawidłową masą ciała, jak i niedowagą. Zasadniczym czynnikiem w przypadku braku miesiączki, która może być związana z uprawianiem sportu, jest deficyt energetyczny.

Zaburzenia odżywiania jako przyczyna braku miesiączki

Jadłowstręt psychiczny (anoreksja) to jedno z tych zaburzeń, w wyniku którego dochodzi do szeregu zaburzeń hormonalnych. Obejmują one również układ rozrodczy i wskutek zakłóceń funkcjonowania osi przysadka–gonady występują zaburzenia miesiączkowania oraz zatrzymanie okresu. Istotne znaczenie okazuje się mieć leptyna, czyli hormon wydzielany przez tkankę tłuszczową. Przy niedożywieniu obniżone stężenie tego hormonu może być informacją dla ośrodkowego układu nerwowego o niskiej zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie. Zahamowanie funkcji reprodukcyjnych jest ochroną przed dodatkową utratą energii. W dużym uproszczeniu można określić to jako komunikat: nie ma warunków ku temu, by się rozmnażać, trzeba oszczędzać energię do podtrzymania pracy mózgu i układu krążenia, dlatego organizm „wyłącza” miesiączkę.

Przywrócenie prawidłowej masy ciała zwykle pomaga odzyskać okres, ale nie we wszystkich przypadkach. Z tego powodu dziewczęta i kobiety chorujące na anoreksję powinny być pod opieką specjalisty ginekologa. W kontekście zaburzeń jedzenia i obniżonej podaży energii należy również wspomnieć o terminie „triady sportsmenek”, który opisuje zależności między zaburzeniami odżywiania, osteoporozą oraz brakiem miesiączki u kobiet aktywnych fizycznie i sportsmenek. Brak okresu pochodzenia podwzgórzowego bezpośrednio wynika z niedoboru estrogenów, a to może mieć negatywny wpływ na szczytową masę kostną u młodych kobiet i stan kośćca. Pozytywny wpływ aktywności fizycznej na zdrowie kości w takim przypadku bywa niwelowany przez brak okresu. Dlatego powody braku miesiączki zawsze powinny zostać rozpoznane, a pacjentka poddana odpowiedniej terapii.

Zaburzenia cykli i zanik okresu – przyczyny związane z masą ciała

Do najczęstszych przyczyn braku miesiączki związanych z masą ciała zalicza się zaburzenia odżywiania i często towarzyszącą im niedowagę. Jednak również nadwaga i otyłość mogą powodować zaburzenia miesiączkowania. W populacyjnym badaniu zwiększanie masy ciała wiązało się ze zwiększoną częstością występowania nieregularnych oraz długich cykli miesiączkowych. Na poziomie fizjologicznym było to powiązane m.in. ze zmniejszeniem wydzielania hormonu luteinizującego oraz metabolitów progesteronu w fazie lutealnej w moczu u kobiet z nadwagą (a więc BMI>25 kg/m2). Przez to kobiety z nadmierną masą ciała są również tą grupą, u której częściej mogą występować problemy z zajściem w ciążę.